C. EĞRlKA VUK 2. Yakıt ve oksijen kaynağını ayırmak. Oksijen atomları ile yakıt atomları fiziksel olarak ayrılabilir ise yanma reaksiyonu gerçekleşemez. Yangının tekrar başlamaması için ayırma işlemi yakıt tekrar tutuşmayacağı sıcaklığa soğuyana kadar sürdürülmelidir. 3. Yakıtın gaz halindeki yoğunluğunu ve I veya oksijen yoğunluğunu yanma reaksiyonunun gerektirdiği oranın altına düşürmek. Pek çok yangında ,yanan moleküller gaz halindedir. Sıvı yüzeyler yanıyormuş gibi görünse de,yakıt yüzeyinden buharlaşan moleküller oksijen atomları ile çok rahat buluşabildikleri için, reaksiyon gaz fazda olmaktadır. Yüzey üzerindeki yanıcı gaz yoğunluğu veya oksijen oranı yeterince düşürülürse reaksiyon durdurulabilir. 4. Zincirleme reaksiyonu engellemek. Yanma tek aşamalı bir reaksiyon değildir. Bir kaç reaksiyonun ard arda gerçekleşmesinden oluşur. Örneğin karbon-monoksit, karbon molekülünün tam olarak yanamaması, yani tüm reaksiyonların gerçekleşememesi sonucu ortaya çıkan bir ara üründür. Kimyasal bir madde bu reaksiyonlardan birinin gerçekleşmesini engeller ise,zincirleme reaksiyon devam edemez. Köpük!ü yangın söndürme sistemleri, ağırlık ikincide olmak üzere, bu yöntemlerden ilk üçünü kullanır. Yakıt ile oksijen kaynağını ayırırken, sıvı yakıtlardan parlayıcı gazların buharlaşmasını engelleyerek, ortamı soğutur (Şekil 1). Yangın söndürme köpüklerinin geliştirilme amacı hidrokarbon kökenli sıvı yakıt yangınlarının söndürülmesinde karşılaşılan problemlerdi. Su yakıtlardan daha yoğun olduğundan hiç bir işe yaramıyor; kuru kimyevi söndürücüler ile yanma olayı ·geçici bir süre durdurulabiliyor; ancak yeterli soğutma sağlanamadığı için yangının tekrar parlaması engellenemiyordu. Gelişen teknoloji köpükleri petrol kökenli yakıtların yanısıra, alkol tabanlı parlayıcı sıvıların yangından korunmasında da etkili kılmıştır. Günümüzde özel köpükler A-tipi yangınlarda da kendilerini göstermeye başlamıştır. Parlayıcı sıvılar için çeşitli söndürücüler etkin olarak kabul edilmiştir. Ancak araştırmalar, parlayıcı sıvı içeren büyük depolar için sadece köpüklü söndürme sistemlerinin pratik olduğunu göstermiştir. Yangın söndürme köpükleri, en basit tanımla sıvı karışımlardan oluşmuş gaz dolu baloncuklar topluluğudur. Kullanılan gaz genelde havadır; ancak bazı durumlarda asal gazlar kullanılır. Yanıcı sıvılardan daha hafif olan köpük, yakıt üzerinde bir örtü oluşturarak oksijen ile yakıtı ayırır. Soğutucu etkisinin yanı sıra, parlayıcı gazların buharlaşmasını engellemesi yangının kontrol altında tutulmasında önemli rol oynar. Köpük söndürme sistemleri uygulamalara göre çok farklılık gösterir. Ancak temel olarak dört parçadan oluşur: Algılama elemanları, kontrol elemanları, köpük deposu, oranlayıcı, uygulayıcı (Şekil 2). Uygulamaya göre bütün elektronik ve mekanik dedektörler kullanılabileceği gibi kapalı sprinkler sistemleri de algılama işlevini yerine getirebilir. Manuel çalıştırma imkanı tüm uygulamalar için önerilmekle birlikte, bazı uygulamalarda tek çalıştırma yöntemi olarak kullanılmaktadır. Algılama elemanından komut aldığında mahale köpük akışına izin veren kontrol elemanları olarak baskın vanaları, mekanik vanalar, kapalı sprinklerler kullanılabilir. Köpükler konsantre halde depolanmaktadır. Uygulama öncesinde suya %0.1 -%1 O arasında karıştırılarak köpük solüsyonu elde edilir. Köpük konsantrelerinin aşırıkorozifetkisinden dolayı depo, ı ı J ı OKSİJEN KAYNAĞI YAKIT Şekil 1. Yangın Söndürme Köpükleri YANGIN VE GÜVENLİK DERGİSİ SAYI 1 m
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=