IMADEN YANGINLARI Kendi kendine yanmanın seyri 3 periyot ta (aşamada) gerçekleşir: Periyotlardan ilki İnkübasyon periyodu olup, duyu or ganlarıyla ilk yangın belirtilerinin anlaşılmasına kadar geçen süredir. Birkaç saat ten birkaç haftaya kadar sürebilir. İkinci in dikasyon periyodunda; kömür arınında ve tahkimatta terleme olmaktadır (su buharının yoğunlaşması). Terlemeden hemen son ra CO ve CO2 oluşumu artar, tipik yangın kokusu hissedilir, bu durum artık kendi liğinden yanmanın Olgunlaşma periyoduna ulaştığını gösterir ve şartlar elverişsiz olduğunda, birkaç saatin içinde yangın başlar, tutuşmada ısı zamanla orantılı değildir. 132 Bu olayda kömürün çeşidi etken olup, bel li noktadan sonra ısı artar. Başlangıç ısı sı ne kadar yüksek ise yanma o kadar çok olur. Daha derinlere gidildikçe ısı farkı aza lır ve ısınma daha çok olur. Gizli yangında 3 zon vardır: 1. Çekirdek veya Oksidasyon Zonu: Yeterli oksijenden dolayı karbondiok sit oluşur - akkordur. 2. Reaksiyon Zonu: Oksijen azlığı vardır, dolayısıyla akkor kaybı vardır. CO ve H 2 (hidrojen) açığa çıkar. Bu zanda çok tehlikeli bir şekil de CO yayıldığından ve insanlar üzerinde nefes alıp vermede problem yarat madığından, çalışanlar üçüncü aşamada etkilenerek ve anlamayarak zehir lenirler, bayılıp düşerler, komaya girerler veya daha da ilerisi hayatlarını kay bedebilirler. 3. Destilasyon Zonu: CH 2 , c2 H 6 , C2 H2 yüksek aromatik CH bileşimleri açığa çıkar boğucu ve pat layıcı olup, patlama riski daha fazladır. Yangın Sahasındaki Fiziksel ve Kimyasal Olaylar t Yangın meydana gelen sahada iki ga zın değerleri bilinince, üçüncü bir gazın değeri basitçe bulunur. Yapılan ana lizlerd� gaz yüzdeleri düşükse tehlike yoktur, yüksekse tehlike vardır denir. t Patlama için Oksijen önemlidir. Oksi jen yetersizse, diğer gazlar yüksek olsa bile patlama olmaz. t Kendi kendine yanmalarda, yangının başlangıcının duyu organlarıyla tespit edilmesine güvenilmemelidir. Bir koku I YANGIN ve GÜVENLİK SAYI 101 Destilasyon zonu: CH, Rediksiyon zonu:\. CO,H2 Çekirdek zon co, \ --�'> Taban yolu / Yangın oluşum mekanizması (Kimyasal olay) it Şekil 2. CO ve f/ 2 , yangını meydana getiren karakteristik/erdir hissedildiğinde, Oksidasyon merkezin deki ısı 150 °C'ye yaklaşmış veya o civarlardadır, bu an çok geç kalınmış bir andır. Yangın kokusunu karakterize eden ve anlamamıza neden olan Etilen ve Pro pilen gazlarıdır. Bu gazlar yaklaşık olarak 100 °C civarında oluşurlar. Eskiden beri bu işlerde çalışan ve tec rübe sahibi olmuş nezaretçilerin vermiş olduğu bilgiler ışığında aşağıdaki tablo değerleri ortaya çıkmaktadır: co 'if/. t0,Q3 lo.02 �0.D1 o 100 150 Sıcaklık 'C • C 200 Şekil 3. Kendi kendine kızışmadan oluşan kokunun ısı ile gelişmesi Kendi kendine yanmada asıl olan kendi kendine yanmanın erken tespiti ve panonun (üretim yeri) kapatılmasına gerek kalmaması için ocak havasındaki CO ve H2 (hidrojen) gazlarının ölçülmesi ve tes pit edilmesi, var olması gerekir. t CO; bir yangın olgusunun en belirgin ve kararlı göstergesidir. t H2 ; bu gazda oksidasyon ürünüdür ama oluşma sıklığı az ve tespiti pek pratik değildir. t Her ocakta, oksidasyon vardır dola- yısıyla CO ve oksijen tüketimi de vardır. Buradan; ocaklar için normal bir Graham Endeksine ulaşılır. Bir ocak Graham Endeksine bakılarak çalışmalarına devam edecekse ve onu baz alacaksa, normal çaIışma sırasındaki, ocak gaz geliri endek si tespit edilir. Bu durumda o endekste değişiklikler izlenmeli, gözlenmeli ve o baz üzerinden çalışmalar yürütülmeli ve gaz geliri olursa ona göre mücadele sürdürül melidir. Bir çalışma yerinde meydana gelen CO (yangın gazı), yapılan mücadele lerle yenilememiş veya bertaraf edilememişse veya durdurulamamışsa, pano bek leme baraj yerlerinden kapatılır, kapatılmış sahalardan yapılan ölçümler daha yük sek değerlerde olabilir. Kapalı sahadan ve yangın olan sahadan alınan numuneler den hesaplama yapılıyorsa elde edilen katsayı gerçektir. Çünkü bu sahalara artık ha va girmemekte ve sulanmamakta, gazlar çok net olmaktadır. Graham Endeksi = K harfi ile tanımlanır CO (Ktırboıı 111oııoksit olıışıı11111) K = 01 (Oksijen tiiketi111i) * I OO co co • 100 0,265*N1 -0 1 oranı olarak gösterilir. K = 0,2 civarındaysa bir tehlike yoktur K = 0,5 ise oksidasyon varlığı K= 0,7 ise oksidasyon artması K= 1 ise tehlike-ısınma başlangıcı (Etkin olarak mücadele edilmesi, hava miktar ve süratinin ayarlanması ve lokal önlemler alınması gerekir) K= 1-2 ısınma tehlikeli boyuta gitmekte K= 2-3 yangın belirtisi-açık alevli yangına doğru gidiş (Buna benzer 'birkaç endeks yöntemi daha bulunmaktadır.) Yangın Olan Bir Sahada Nasıl Bir Durumla Karşılaşılır? Yangın dediğimiz olay aslında CO gazının açığa çıkmasıdır, açığa çıkmış olan CO değeri çok düşük ya da çok yüksek değerler de de olabilir. Daha önce de anlatıldığı gibi, genel anlamda ve bugüne kadar yaşanan olaylardan edinilen izlenimler neticesinde CO gazı ani olarak ortaya çıkmaz, zaman içinde açığa çıkar ve zaman içinde canlılar (insanlar) üzerinde etkisini gösterir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=