I YANGIN Elektriksel Arızaların Kaynağı ve Önlenmesi Bıı yazıdaki amaç bir elektrik tesisindeyaşanması ınulıtenıel statik ve dinamik elektrik arızaltırmııı kök nedenlerini belirlemek, bıııılarm olıışıımımıı engellemek ve bazı koruma dıırıımüırıııı göstermekti,:______ ;_ _____ LeveııtKılıç Elektrik Yüksek Mühendisi Şişecam Camiş Elektrik Üretim A. Ş. I YANGIN ve GÜVENLiK SAYI 103 92 İzolasyon (Yalıtım) Arızası Makinelerdeki (jeneratörve motor) elektromanyetik radyasyon ile oluşan kayıplar haricindeki tüm kayıplar ısıya dönüşür. Ortaya çıkan bu ısı, makine ve ekipmanlarının yüksek sıcak l ıkta çalışmasına neden olur. ısıyı, havalandırma sistemleri ve dizayn çalışmaları ile minimize etmek gerekir. İlk start anında ısı makinede depolanır. Güç kayıpları, kararlı sıcaklık değerine ulaşılıncaya kadar, yükle birlikte artar. Bu nedenle makinenin plakasında belirtilen sıcaklık değerlerinde çalıştırılması ya da sıcaklık değerlerine uygun makine seçimi önemlidir. Makinenin çıkış gücü ya soğutma sistemleri iyileştir i lerek ya da ısıya dayanıklı izolasyon malzemesi kullanılarak arttırılabilir. izolasyon arızalarına aşağıda belirtilen bir ya da birden fazla faktör neden olabilir: ı . ısıl etkiler 2. Mekanik hasar 3. Elektrik şiddeti (delinme dayanımı) 4. Kimyasal tepkime l . lsıl Etkiler İzolasyon malzemelerinin çoğu sıcaklık bağımlıdır. Örneğin, çoğunda sıcaklık arttığında, dielektrik dayanım düşer (Dielektrik dayanım: Bir malzemenin elektrik şiddetine dayanma özelliğidir). Sıcaklık artışı malzemenin fiziki boyutlarında değişikliğe yol açabilir. 1 Şebekede oluşınıış kısadevre. Ömür ( L)=e1A+ısırJ Burada (A) ve (B) deneylerle elde edilen ampirik sabitler, [T) mutlak sıcak l ık, [L) de saat olarak ömrü göstermektedir. 2. Mekanik Hasar Bazı mekanik hasarlar ısıya bağlı olmaksızın da meydana gelebilir. Bunlara örnek olarak: • Akım taşıyan ekipmanların oluşturduğu elektromanyetik kuwetlerin meydana getirdiği mekanik titreşimler. Örneğin rotor kutuplarının stator sargılarının önünden geçerken her seferinde meydana gelen ve sistem frekansının iki katına eşit olan şiddet, t Stator uç sargılarında kısadevreler sonucu Bu, örneğin birbirine yakın temasın olduğu ve oluşan bükme kuwetleri, genleşme katsayıları farklı malzemelerden t Santrifüj kuwetlerin dönen sargılar üzerinde oluşan, örneğin stator sargılarının olduğu gibi oluşturduğu etkiler verilebilir. yerlerde, kritik olabilir. Yüksek sıcaklık, ayrıca malzemelerin bozulmasına da yol açabilir. Bu sıcaklıklarda meydana gelebilecek gaz boşalmaları yak ı n temastaki 3. Elektrik Şiddeti (Delinme Dayanımı) Normal işletme gerilimi çoğu zaman hava aralıklarında ya da boşluklarda (gevşek yerlerde) izolasyona zarar verebilecek elektrik deşarjlarını malzemeler üzerinde bozucu etki oluşturabilir. başlatmak için yeterlidir. Bu bazı malzemelerde erozyona (Aşınmaya) da neden olabilir. İzolasyonun bozulması sıcak l ık ve zamanın bir Daha da kötüsü, deşarjlar düşük direnç oluşufonksiyonudur. Bu Arrhenius yasası olarak bi- muna ya da izolasyon içinde veya devrede bir linir: yol oluşturarak, tam bir delinmeye yol açabilir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=