IGÜVENLiK kuralına büyük ölçüde uyarlar. Uymayanlar ise harici yolla (menteşeleme, çivileme ve vidalama gibi) sabitleştirilirler. Üreticiler ve kullanıcılar çeşitli nedenlerle yukarıda verilen ağır kapak uygulamasından kısmen veya tamamen vazgeçmişlerdir. Düktil demir kapakların çalınma tehlikesi başka bir sorunu da yanında getirmekte ve alternatif arayışlarını kamçılamaktadır. İyi kilitleme sistemi ve yüzeyi çimento ile kaplama iki popüler çözüm ayağıdır. Beton kaplama hırsızların nezdinde rögar kapağının çekiciliğini azaltır. Rögar kapağı ve üst bölgelerinde, bugün itibariyle en çok kullanılan malzemeler pik döküm (lamel grafitli dökme demir), dökme çelik-çelik plaka (hadde çelik), düktil dökme demir (küresel grafitli dökme demir, GGG50) ve betonarmedir. TS 1478 EN 124 standardı metal takviyeli beton kompozitleri de alternatif olarak vermektedir. Bugün itibariyle, malzemelerin kombinasyonu (düktil+beton gibi) alternatif olduğu kadar, RPC beton·kompozitler de çevrime girmişlerdir. Bazı rögar kapakları geçirimsiz (koku, gaz, su) üretilirken bazıları zehirli kanalizasyon gazı tasfiyesi ve su girişi için delikli üretilirler. Yüzeye sürtünmeyi arttırıcı şekiller TS l 478 EN 124 standardı dikkate alınarak verilmelidir (alanın %l O - 70 arası). Rögar kapakları ve çerçeveler i düzgün bir oturma alanına ve titreşim sönümleyici donanıma sahip olmalıdır. Rögar kapağının çerçeve içine (D400) en az 50 mm derinlikte montajı zorunludur. Rögar kaTS 1478 EN 124 standardına sadık kalınarak üretilmelidir. Boyutlarla ilgili olan ve uyulması gereken birkaç örnek: t insan girişi için minimum net açık l ık 600 mm olmalıdır, t Kapak dış çapı 680 mm olmalıdır, t Kapak girme derinliği 50 mm olmalıdır, t Çerçeve derinliği 1 30 mm (l 00-1 60 mm arası) olmalıdır, t Kapak-çerçeve yatay düzlemlerinde net aralık 6 mm olmalıdır, t Kapaktaki tek delik çapı 30 mm, sayısı 4-8 arasında olmalıdır. Su - gaz giriş ve çık ı şının çok olduğu yerlerde rögar kapağı minimum havalandırma alanı ise toplam yüzeyin % 5'i olmalıdır (20 adet delik), t Oturma yüzeyleri uyumlu olmalıdır (frezelenme, yataklanma ve contalanma), t Üst yüzey düzgünl ükten sapma en fazla 6 mm olmalıdır. Yukarıda verilen standart değerlerin dışına çıkmak çok önemli teknik problemler yanında katlanılması zor maliyetler de getirir. Belediyelerin yapması gereken ilk iş TS 1 478 EN l 24' ün uygunluğunu gözeterek standardizasyonu sağlamalarıdır [3]. Standart dışı uygulama servis ömrü ve maliyetler i yönüyle topluma yük getirmektedir. Araç trafiği tarafından oluşturulan aşınma ve kırılmalara bağlı olarak rehabilite edilen bölge l -3 yıl sonra tekrar bakım istemektedir. Doğru malzeme ve uygulama ise l O' lorca, bazen l 00'lerce yıllık ömür demektir. pakları hidrolik eleman veya vida ile yük- 5. Tasarım ve Malzemeler seltilebilir ve asfalt yenileme ile uyum sağ- Rögar üst bölgeleri genellikle dairesel !anabilir. Taşma emniyetli, koku, gaz sız- olup kapak ve çerçeve olmak üzere iki dırmaz rögar kapakları deliksiz üretilirler öğeden meydana gelmiştir. 60 santive kapak ile çerçeve arasına elastomer metre iç çaplı (insan girişi için) tasarımlar conta yerleştirilir. muhtelif yük sınıf l arı için farklı ağırlıkta üretilirler. Ana yollar (ağır araç) için üretilen ister yeni döşensin, ister rehabilitasyon sı- rögar çemberi ve kapağı ağırlıkları modrasında olsun, rögar üst parça boyutları ern döküm teknolojisi sayesinde 40'1ı kiIYANGIN ve GÜVENLİK SAYI 107 134 logramlara kadar düşmüştür. 55 kilogram üstü eski tarz dökme demir rögar kapakları artık dışlanmaktadır. Örneğin Tokyo Belediyesi 60 cm çaplı D400 rögar üst bölgesinde 43-84 kg kapak, 47- 1 95 kg çerçeve aralığı uygulamasını sürdürmektedir. Yeni nesil rögar kapakları daha hafiftir ve kilitlemelerle ve muhtelif tedbirlerle stabilite arttırılmıştır. İSKİ tarafından istanbul'da kullanılan düktil demir rögar üst sistemi için minimum ağırlıklar; kapak=55 kgve çerçeve =33 kg dır (60 cm iç çap). Fransızların delikli ve deliksiz dükt i l demir rögar kapağı ağırlık aralıkları: Kapak=63-6l ,5 kg, Çerçeve=30-26,5 kg. Bugün itibariyle rögar üst bölgeleri için her anlamda mükemmel çözüm üretilememiştir. Her malzemenin avantaj ve kısıtları vardır. Düktil demir baca kapakları, eski dökme demirlerin (pik demir) yer i ne çok sayıda belediye tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Şekil Sa ve b' de İstanbul'da uygulamada olan her iki rögar üst sistemini menteşe bağlantıları ve kitleme düzeni ile gösterilmektedir. Şekil Sb'de verilen düktil (GGG50 - 500 MPa çekme mukavemeti) demir rögar sistemi TS 1 478 ENl 24 standardında belirtilen şartları büyük ölçüde sağlamaktadır. Yoğun trafik gibi nedenlerle yüzeyler sınırlı ve az bir aşınma göstermektedir. Demir esaslı rögar kapakları bir türlü önlenemeyen çalınma tehdidi altındadırlar. Alternatif olarak RPC (Reaktif pudra betonçelik kompozit) rögar kapağı sık sık gündeme gelmektedir (Şekil Sc). RPC (Reaktif pudra beton-çelik lif takviyeli, çimento esaslı kompozit) malzeme yenilikçi bir malzeme olup, bünyesinde ağırlık olarak % 20-25 civarında çelik donatı içermektedir. RPC malzemenin yoğunluğu 2,9 g/cm3'tür. İSTON tarafından patentli olarak üretilen örnek l er, D 400 sınıfı rögar kapağı mukavemet özelliğini sağlamaktadır. Düktil demir çemberi ile RPC kapak birlikte kullanılabilecektir. Bu du-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=