' ' ' ıınnin iı�uı�,n / Tecnnical Notes levent TÜMAY Kimya Mühendisi JM San. ve Tic. A. Ş ■ SULU FiLM TABAKASI OLUŞTURAN YANGIN SÖNDÜRME KÖPÜKLERİ (AFFF) VE ALKOLE •• •• DAYANIKLI KOPUKLER (AFFF/ARC) Temel olarak yangın söndürme köpükleri iki çeşittir: a) Protein esaslı köpükler b) Sentetik köpükler. Sentetik köpükler de iki gruba ayrılır: * Deterjan köpükler * Sulu film tabakası oluşturan yangın söndürme köpükleri (AFFF ve AFFF/ARC) AFFF ve AFFF/ARC Konsantrelerin Özellikleri AFFF türü köpük konsantreleri, hidrokarbonlar ve fluorokarbon yüzey aktif maddelerden oluşur. Bu köpüklerin suyla karşılaştırılması sonucu ortaya çıkan solüsyon, hidrokarbon yakıttan daha yoğun olmasına rağmen, yakıtın üzerinde çok düzgün bir film tabakası oluşmasını sağlar. Bu şekilde oluşan köpük, diğer köpüklerin yaptığı gibi yakıtla oksijen (yani hava) arasında fiziksel bir engel oluşturarak, köpüğün bünyesindeki suyun buharlaşması sonucu, yangını soğutarak ve yakıtın buharlaşmasını engelleyerek yangını söndürür. Bununla beraber köpük solüsyonundan, çok hızlı bir şekilde sulu bir "film", süzülerek hidrokarbon yakıtın yüzeyinde son derece kararlı bir tabaka oluşturur. AFFF türü köpüklerin en önemli özelliği yakıt yüzeyinde böyle bir film tabakası oluşturmasıdır. (Şekil 1). Film tabakasına bir dış etkiyle müdahale edilse bile çok kısa sürede film tabakası yayılarak bu boşluğu örter. AFFF konsantrelerinin %1 ila %6 arasında oranlanabilen türleri mevcuttur. İlk olarak 1960'lı yıllarda üretilip kullanılan AFFF türü yangın söndürme köpüklerinin yanında, 1970'1i yılların sonlarına doğru, AFFF türü köpükler gibi üstün film oluşturma ve hızlı yangın söndürme özelliklerine sahip olan, fakat aynı zamanda polar solvent yangınlarında da etkili olan çok amaçlı (veya alkole dayanıklı) sulu film tabakası oluşturan köpük konsantreleri üretilmiştir. Bu köpük konsantrelerine kısaca, AFFF/ARC (Aqueous Film Forming Foam / AlcoholResistant Concentrate) denir. Bu tür köpükler, alkol, metil etil keton gibi suda çözünebilir polar solventlere uygulandığında, yakıtın üzerinde ve köpükle yakıt arasında polimerik bir tabaka oluşur. Polar solventler, hidrokarbonlardan farklı olarak, suda çözünürler ve bu nedenle de yangın söndürme köpüğüne zarar verirler. Alkole dayanıklı köpükler uygulamaya göre %3 veya %6 olarak oranlanarak kullanılırlar. Polimetrik tabaka, köpük örtüsünü polar solventlerin çözücü etkisinden koruyan bir zar görevi yapar. Normal, AFFF tipi köpükler yakıtın yüzeyinde bu tür koruyucu bir tabaka oluşturmazlar. Bu nedenle depolar solvent yangınlarına karşı etkili değillerdir. AFFF İle İlgili Standartlar Avrupa'da yangın söndürme köpüklerinin uyması gereken özelliklerle ilgili iyi tanımlamaların (şartnamelerin), yetersiz olması nedeniyle, her ülke, bu tanımlamaları kendi ihtiyaçları doğrultusunda geliştirmiş. Bu şekilde geliştirilen standartlar, oldukça büyük farklılıklar göstermektedir. Bununla beraber bazen bir ülke, ulusal standardını hazırlarken mevcut başka şartnameleri esas almıştır. Örneğin, Alman DIN standardı hazırlanırken Amerikan Ordusu'nun AFFF türü yangın söndürme köpükleri için tespit etmiş olduğu Mil-F-243 85 numaralı şartnamesi esas alınmıştır. Avrupa'da köpük konsantreleri ile ilgili ortak standartların belirlenmesi konusunda yapılan çalışmalarsonucunda Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) standartları benimsemiştir. Mevcut şartnamelerin çoğunda köpüğün genleşme oranı, süzülme zamanı, Ph, çökelme, viskozite, kararlılık, yüzey gerilimi, ara yüzey gerilimi ve yangın söndürme testindeki performansı gibi parametreler vardır. Bu parametrelerin hepsi köpük konsantresinin yangın söndürme performansını doğrudan etkilemez. AFFF köpük konsantreleri ile ilgili olarak mevcut YANGIN VE GÜVENLİK DERGİSİ SAYl· 12
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=