Yangın ve Güvenlik Dergisi 125. Sayı (Mart 2009)

-• I TULUMBACI Tulumbac ı la rın kendi meslekleri için kullandıkları kelimeler de farklıdır. Sandık (tulumba), takım açdı (yangına gitti), takım bindirdi (tulumba hazırlandı), sandık kalktı (tulumba götürülüyor), artçı (sandığın arkasından koşan tulumbacı), yalama (çukur) gibi kelimelerin yanında omuzdaş (tulumbayı taşıyan), fenerci (takıma yol gösteren), köşklü (yangını mahallelere duyuran) gibi kelimeler kullanılmıştır. Tulumbacılar yangına gül veya kızı l bayram derlermiş. Belki de, yangında kurtardıkları evlerden, mahalle halkından ve sigorta şirketlerinden bahşiş aldıkları için yangını bayram olarak nitelendirmişlerdir. Yangında dumanın içinde kalan tulumbacılar, yangın sonrasında temizlendikleri hamama gülistan demişlerdir. Tulumbacılar yangına giderken hı zlı gitmeyenler için "adım aç arkadaş", tesadüfen karşılaştıkları arkadaşına "vay omuzdaş sen misin", beklemediği olumsuz bir davranışla karşılaştığında "bize de mi caf caf" derlerdi. Dalgın ve düşünceli gördükleri arkadaşlarına "ne düşünüyorsun kardaş, borç benim kaygı sı senin mi" veya saygı duyduğu birini anlatırken "kabayı şeydir, kıyak şeydir, hovarda şeydir" gibi sözcükler kullanırlarmış. Tehdit etmek istediği zaman "valla billa bokçu canına kıyarım", birisi tarafından küçümsendiğinde "beni hışır yerine mi koydun" derlermiş. Bunlardan başka; vay canına yandığım ispinoz, anam babam kardaşım, geçmişi tenekeli, cin olmadan adam çarpmaya kalkmış, doğuran ana utansın, geçmişi kınalı, imanım be, sıpanın nalı yaşıyor be, tintini dondu, vay canına yandığım, yine yutmuş, gıra boğdu (söze boğdu, çok söz söyledi), herifi tulum çıkarmışlar (soyup çıplak bırakmışlar) gibi deyimler Tulumbacılar arasında kullanılan deyimlerdendir. 1 YANGIN ve GÜVENLİK SAYI 125 10 Tulumbacı Argo Sözcükleri aftos : dost, sevdiği kadın alarga : açığa çekmek ana : külhan antin : fahişe araklamak : çalmak asor : işret rakı baba : külhancı çamur : ziyafet çıngar : kavga çiftlik : çarşı-pazar çomar : yaşlanmış çapkın dam : hapishane dümen yapmak : hile yapmak düşman : tulumbacılar erketeci : zabıta fiyaka : çalım kibir gaco : fahişe gül : ateş yangını gülistan : hamam habezan : aç gözlü, çok yiyen hamhum şorolop : anlamsız boş sözler hampa : rakip, engel handaval : alık, sersem hayta : tembel, kaytarıcı hır çıkardı : kavga etti hırt : abdal, sersem hışır : kaba, acemi, sersem hıyar : abdal, sersem hindi : şaşkın ispinoz : geveze, boşboğaz ispiyon : casus kene :para kılefteci : dolandırıcı hırsız Kaynaklar 1. Naskali, E.G.ve G.Sağol,; "Türk Kültüründe Argo", Haarlem, 2002. 2. Tanilli, S.; "Geçen Yüzyılda İstanbul'da Kabadayılar ve Külhanbey/eri", iletişim Yayınları, İstanbul, 2000. 3. Koçu, R. E.; "Patrona Halil", Doğan Kitapçılık, 2. Baskı, İstanbul, 2001. 4. Doğan, M.; "Serseriler, Kopuklar, Külhanbeyleri", Polis Dergisi s.33, 2002. kırkayak : tren kıtıpiyoz : önemsiz adam kıyak : güzel kofti : yalan söz kodes : hapishane kurnaz : hilekôr, açıkgöz kurtizan : zamparalık kuşçu : muhabbet tellalı madik atmak : hile yapmak mangiz :para matiz : sarhoş mektep : zindan nanay : yok bitti nargile : boşboğaz payandayı çözdü: çaresiz gitti pırnık : rakı, işret pıydırdı : defoldu piyastos : barışmak, dağılmak sandık : tulumba sandık kalktı : tulumbayı götürme sıçan : yaşı küçük hırsız sıvamak : iltifat şinanay : sahte kibarlık, boş gösteriş takım açdı : yangına gitti takım bindirdi : tulumbanın kurulması tırıl : züğürt parasız tüymek : kaçmak uski :para üşütmek : akimi bozmak voli çevirdi : yolunu buldu yalama : çukur yosma : güzel edalı züppe : hafifmeşrep, önemsiz 5. Ulunay, R.C.; "Eski İstanbul Kabadayıları Sayılı Fırtınalar", Arma Yayınları, lstanbul, 2005 6. Aslan, M.; "Tulumbacı Naraları", Türk Dünyası Tarih Dergisi, 58, S. 46-47, 1991. 7. Ersoylu, H.; "Türk Argosu Üzerinde İnce/emeler",Leyla ile Mecnun Yayınları, lstanbul, 2004. 8. Devellioğlu, F.; "Türk Argosu", Aydın Kitabevi Yayınları, lstanbul, 1990. ■

RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=