olarakyangının imzasınayaniherhangi bir dış kaynağa göre değil ancak yangına maruz kalan maddelere göre üretilmiş cihazlarla moleküler ölçekte (nanoskala) algılanmasına dayand ı ğı dikkate alınmalıdır. Partikülden Bileşenlere Kütle spektrometresi son derece i yi kanıtlanmış ve güvenilir bir teknolojidir. Son birkaç on yıldır gelişmiş araştırma ve çalışmalarda başarıyla uygulanmıştır. Bunlar içerisinde uydular ve uzay araçları, biyo teknoloji, biyo kimya, jeoloji ve tıbbi cihazlar bulunmaktadır. Bu gelişmiş teknolojiyi gelecekteki yangın teşhisiyle birleştirmek, daha iyi bir yangın algılamasının teme l ini oluşturur. Bir kütle spektrometresi, moleküllerin hassas ve doğru bir dedektörüdür; herhangi bir elementin küt l esinin ağırlığını % 0,0 ı 'lik bir hatayla ölçebilir. Fourier Transform lnfra-Red (FTIR)[4] [5] gibi ileri bir yazılım ve kromotografi işlemiyle bulundukları ortamda eşik değerleri aşıldığında insanlara zararlı olabilecek co, co2 ve HCN (hidrojen siyanid) gibi çok eser miktardaki toksinleri dahi izleyebilir. Kütle spektrometresinin üç esas fonksiyonu veya kademesi vardır: iyon kaynağı, kütle analizörü ve dedektörü (Şekil l ): t İyon kaynağı bir hava numunesindeki ayrı ayrı moleküllerin karakteristiklerini ölçmek içindir. Bir kütle spektrometresi, molekülleri iyonlara, genellikle katyonlara (pozitif iyonlar bir elektronları alınmış molekül veya atomlardır) dönüştürür, böylece hareket ettirilebilir ve harici bir elektromanyetik alanla kontrol edilebilir. t Kütle analizörü, iyonlar kütle ve yük l erine göre sıralanırve ayrılır. Bu ortamla, daha hafif iyonlar daha ağır iyonlara nazaran daha fazla saptırılır ve bu şekilde birbirinden ayı ı lmış olurlar. t Dedektör, ayıılmış sapt ı rıcı üzerindeki iyonların pozisyonları kütlelerinin bir fonksiyonudur; sonuçlar bir spektrum grafik stilde gösterilir ve Şekil 2'deki gibi analiz edilmeye hazırdır. D Kütle ınıılzörü Veri enelid Şekil ı . Kütle spektrometre algılamasının üç temel kademesi. Yangın Algılamasına Uygulanması Kütle spektrometresi esaslı yangın alarmı, emiş sistemli mimari tarzda tasarlanmalıdır; burada, işleme ünitesi içine çekiciler veya üzeri delikli kanallarla uzatılmıştır. Bu şekilde, hissetme ünitesine pasif olarak yaklaşmasını beklemek yerine, nokta detektörde olduğu gibi hava numunesi işleme ünites i içine çekilerek algılama işlemi yapılmış olmaktadır. Yapay zekôlı yazılım, hissedilen bileşenlerin spektrumlarının mukayesesini geniş bir veritabanına dayanarak yapacaktır. İkinci olarak, her sıvı ve katı maddenin kendine özgü kimyasal bir temsili vardır. Fakat bir kez yanıcı malzeme yeterli ısı ve oksijenle temas ettiğinde, ateşleme olayı meydana gelir. Malzemenin yanmasının başlangıç kademesinde moleküllerin ilk miktarları başlangıç kimyasal reaksiyonuna girer ve yeni kimyasal formlar ve/veya temsilcilerle gazlara dönüştürülür. Bu süreç, bir binada bulunan her malzeme veya mob i lya için malzemeye özgü bir Malzeme Yangın Kodu (MFC) o l uşturmamızı sağlar. Kod, yanmanın başlangıç aşamasında üretilen tipler ve oranlar bakımından yanıcı madde veya mobilyanın DNA'sı gibi değerlendirilir.İmal edilen her bir malzeme veya mobilya test merkezine yollanmalıdır. Burada yakılır ve testi ve analizi yapılır ve daha sonra kendi MFC'si ile barkod formunda, onun kendisine özgü yanma bileşenlerini takip eden etiketle etiketlenir. Kod daha sonra malzeme alınıp binaya yerleştirildikten veya monte edildikten sonra yangın alarm sistemiyle taranabilir; yangın alarm sistemi onun kimyasını veya gaz bileşenlerini yanmanın ilk bir-iki saniyesinde belirleyebilmelidir. Bunu başarması için tabii ki yangın alarm sisteminin binada bulunan tüm mobilya ve malzemenin tam bir spektral veri tabanını kaydedebilecek yeterli hafıza kapasitesi olmalıdır. Bu şekilde bir yangın alarm sistemi içine gömülmüş yapay zekô, yanan mobilya veya ma l zemeyle ilgili değişik türde gazları hissedebilme ve bir seri analog değer üretebilme kapasitesine sahip olmalıdır. Bu özellik, sadece yangın eşik seviyesi hakkında değil, aynı zamanda söz konusu yanan madde, zehirli gazların tipler i ve oda YANGINI Şekil 2. Kütle spektrometresinin genel prensipleri. Ayrılan iyonların sonucu analiz için gösteril i yor. birini asıl yanabilen malzeme ile alakalı olarak karışımının oranlar ı yla beraber çözmek mümkün olamayacaktır. Sonuç olarak, standartların süreçte kilit rol oynamaları gerekmektedir ve her çeşit yanan madde ve mobilya üreticileri bunu başarmak için yangın sanayi ile işbirliği içinde olmalıdır. Eğer bu şekilde yapılırsa, yangın alarm cihazları imalatçıları, bu cihazları ekonomik olarak uygulanabilir miktarlarda üretebileceklerdir. Şüphesiz ki, böyle bir kodlamanın getirilmesi uzun ve usandırıcı bir şartt ı r ve büyük ihtimalle birçok düşük risk taşıyan b i nalar için aşırı mühendislik hizmeti olarak değerlendirilecektir. Bu nedenle daha ileri araştırma, test ve analiz bu yaklaşımın uygulanabilirliğini test etmek için yapılmalı, daha sonra başlangıçta yüksekteknolojili uygulamalar gereçekleştir i lmelidir. Fakat yangın sonras ı araşt ı rmalar için yeni bir araçla ile beraber erken ve hassas algılamanın sağladığı faydalar şüphes i z hayal edilebilmektedir. Kaynaklar (1] Roger Barrett. Yangın detektörleri, FEJ & FP sayfa: 55. Haziran 2004 (2] Serio. MA. Bonomno. AS Knight, KS ve Newmon, JS. FT-IR Esaslı Yangın algılama Sistemi. Yangın araştırması üzerine yıllık konferans, Goithersburg, USA. 1994 [3] IQ8Quod'ın Algılama prensipleri. Esser, M. No: 797989.G0. sayfa pB, Aralık 2007. (4] Grosshongler, \ı\lL İleri Yangın Algılama Teknoloji/erinin bir değerlendirmesi. Yangın ve Yonma sistemlerinde ısı ve Kütle Transferi An. HTD-cilt. 223, sayfa. 1-10, ASME, Arolık1992. içindeki yanmanın yeri ile alakalı ilave bilgi (5] Serio, M A Bonomno. AS. Knight, KS, ve Newsağlayacaktır. Bu yaklaşımda bir çekince, mon, JS. Gelişmiş Yangın Algılama istemleri yangının sadece çok erken aşamalarında için Fourier Transform İnfrored Teşhisler, NIST verimli olmasıdır. Yangın bir kez daha büyük bir boyuta ulaştığında, tüm bileşenlerin her Yangın araştırması üzerine yıllık konferans. Goithersburg. ABD. 1996. ■ YANGIN ve GÜVENLİK SAYI 1251 61 -
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=