KAPAK KONUSU • MAKALE ■ •• iş Kazaları Onlenebilir mi? Yaralanma kasıtlı ya da kasıtsız biçimde olabilir. Kaza, daha genel nitelikli bir kavram olan yaralanmaya yol açan olaylardan/nedenlerden biri konumundadır. Bu ayrım özellikle kaza ve yaralanma verilerinin değerlendirilmesinde ve yorumlanmasında dikkate alınması gereken önemli bir özelliktir. ______ _ _ Doç. Dr. Ferruh N. AYOĞLU Z. Karaelmas Üniv. Dr. Zühtü ŞAHİN Ereği/ Gemi Tersanesi Nevzat GÜZEL Ereğli Gemi Tersanesi 1 YANGIN ve GÜVENLİK SAYI 143 44 Kaza, önceden planlanmamış, beklenmeyen, ani olarak ortaya çıkan: yaralanma, hasar, insan/mal kaybı ile sonuçlanabilen ve önlenebilen olaylardır ve kasıtlı olan yaralanmalar kaza tanımı içinde yer almamaktadır (l ). Yaralanma ise, insan vücudunun kasıtlı ya da kasıtsız olarak termal, mekanik, elektriksel ya da kimyasal enerjiye akut olarak maruz kalma ya da oksijen ve ısı gibi yaşamsal unsurlardan uzaklaştırılması nedeniyle ortaya çıkan durumu tanımlamaktadır (l ). McKenzie, Pinger ve Kotecki'nin aktardığı tanımlamaya göre ise yaralanma, insan vücudunun mekanik enerji, ısı, elektrik, kimyasal madde ve radyasyon gibi fiziksel ajanlara tolere edebilme kapasitesinin üzerinde ani bir biçimde maruz kalmasını ifade etmektedir (2). Bu noktada kaza ve yaralanma kavramları arasındaki önemli bir farklılığı vurgulamak yerinde olacaktır. Yaralanma kasıtlı ya da kasıtsız biçimde olabilir. Bu kapsamda intihar, cinayetya da savaş gibi olgular belirgin bir kasıt içermekteyken, kaza kavramı "beklenmeyen bir durum"u tanımlamaktadır ve kasıtlı yaralanma olgularını içermez. Örneğin, bir kişinin diğer bir kişi tarafından ateşli silahla öldürülmesi, öldürülen kişi için "beklenmedik bir durum" olabilir ancak öldüren kişi için "kasıtlı bir fiil" niteliğindedir ve kaza olarak tanımlanamaz. Yine benzer biçimde, bir kişinin intihar etmesi de, başka bir kişi söz konusu olmasa bile kendisinin "kasıtlı bir davranış"ıdır ve kaza olarak tanımlanamaz. Buna karşın, gemi yapım işkolunda çalışan bir işçinin çalıştığı yüksek iskeleden düşerek yaralanması, "planlanmış" ya da "kasıtlı" bir fiil içermemektedir ve iş sırasında oluşmuş bir "kaza" niteliğindedir. Dolayısıyla, kaza, daha genel nitelikli bir kavram olan yaralanmaya yol açan olaylardan/nedenlerden biri konumundadır. Bu ayrım özellikle kaza ve yaralanma verilerinin değerlendirilmesinde ve yorumlanmasında dikkate alınması gereken önemli bir özelliktir. Krug, Sharma ve Lozano'nun yaralanmalara bağlı küresel yükü inceledikleri çalışmaya göre l 998 yılında dünya genelinde tahminen 5.8 milyon kişi yaralanma sonucu yaşamını yitirmiştir: başka bir ifade ile 1998 yılında dünya genelinde her gün yaklaşık olarak 16.000 insan yaralanma sonucu yaşamını kaybetmiştir. Başka bir örnekte, l 999 yılında ABD'de 54.278.000 kişinin yaralandığı rapor edilmiştir; bunların 37.111.000'i acil servislere başvurmuş, 2.565.000 kişi hastaneye yatırılmış ve 146.941 ölüm gerçekleşmiştir (2). 1999 yılında ABD'de kazaya bağlı ölümcül ya da ölümcül olmayan yaralanmaların neden olduğu ekonomik maliyetin 469 milyar USD olduğu ve maliyetin yaklaşık% l 2'sinin tıbbi harcamalara bağlı olarak oluştuğu belirtilmektedir (2). Halk Sağlığı disiplininin temel yaklaşımları yönünden bakıldığında, bir sağlık sorununun önemliliği, görülme sıklığı, neden olduğu ölüm, yaralanma ve işgücü kaybı ile yorumlanır. Bu anlamda düşünüldüğünde, gerek gelişmiş, gerekse de gelişmekte olan ülkelerde ilk l 5 ölüm nedeni arasında yer alan, dünya genelinde tüm ölümlerin %l 2'sini oluşturduğu (l ), erken ölümlerin önemli bir nedeni olduğu (2) belirtilen yaralanmalar önemli bir sağlık sorunu niteliğindedir. Kaza sonucu ölümlerin nedenleri incelendiğinde farklı yaş gruplarında farklı kaza nedenlerinin ağırlık kazandığı izlenmektedir. Doğumdan 5 yaşına kadar olan kazaya bağlı ölümlerde zehirlenmeler ve boğulmalar ağırlıklı iken, yaşlılarda düşmeler, 5-34 yaş arasında ise trafik kazaları ön plana çıkmaktadır (4). Bu anlamda, iş kazaları da genç ve "üretken" nüfusu etkileyen olgular olarak dikkat çekicidir. Yaralanma nedenlerinin önemli bir alt grubunu oluşturan kazaları kendi içerisinde iş kazaları, trafik kazaları, ev kazaları, sportif/rekreasyonel kazalar gibi farklı alt gruplara ayırmak olasıdır. Şüphesiz ki, iş kazaları söz konusu olası alt
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=