1 K APAK KONUSU - MAKALE elde edilebilir. Bu bilgi, hazırlayıcı etkenlerin biraraya gelmesinin nasıl bir mekanizma ile kazayı ortaya çıkardığına yönelik girdiler sağlayacaktır. Ayrıca, kaza anı, kaza sonucunu doğrudan etkileyecek özelliklere de sahip olabilir. Kaza sonrası süreçte yaşananlar, örneğin kurtarma, ilk yardım, acil tıbbi destek organizasyonu, tedavi ve rehabilitasyon/esenlendirme süreçleri gibi bilgileri içermelidir. İş kazası analizlerinde kaza öncesi sürece ve kaza anına yönelik incelemeler, birlikte, daha çok kazanın önlenmesi yönünden etkili iken, kaza anı ve kaza sonrası sürece yönelik incelemeler, birlikte, daha çok kazaya bağlı olumsuzlukların kontrolünde katkı sağlayacaktır. Kaza analizleri ile ilgili olarak iki olgunun daha dikkate alınması yararlı olacaktır. Bunlardan ilki, zor bir çalışma alanı olmakla birlikte, "kazaya ramak kala" olgularının da değerlendirmeye alınmasıdır. Bir diğer olgu, iş kazalarının sürekli aynı kişiler tarafından yapılması ile ortaya çıkabilecek "işletme körlüğü"nün önlenmesidir. Bu anlamda, işçi sağlığı ve iş güvenliği sorumlularının, işyerinde bulunan ya da benzer işkollarında çalışan diğer meslektaşları ile gerçekleştirecekleri paylaşımlar yararlı olacaktır. Benzer biçimde, konuya yönelik bilgi ve deneyimleri ile akademisyenler de paylaşımları ile katkı sağlayabilecek gruplardan birini oluşturacaktır. Kaza analizi kapsamında değerlendirilebilecek tüm bu incelemeler işyerinde gerçekleştirilecek risk değerlendirme süreçlerine de önemli katkı sağlayacak özelliktedir. Kazaların ve kazalara bağlı olumsuzlukların önlenmesine yönelik çalışmalarla ilgili değinilmesi gereken önemli bir konuda, çalışmaların dikkatle ve özenle raporlanması, sonuçların ve çıktıların, özellikle işçiler ve işvereni de içerecek biçimde, işyeri ile paylaşılmasıdır. Kazalara ve önlenmesine yönelik "farkındalık", çalışmaların başarıya ulaşabilmesi için temel yapı taşlarından biridir. 1YANGIN ve GÜVENLİK SAYI 143 50 Kazaların ve kazalara bağlı olumsuzlukların kontrolünü hedefleyen çalışmalar için kullanılabilecek bir diğer yaklaşım da "5E" olarak ele alınabilir: Enforcement (yasal düzenlemeler), Engineering (mühendislik uygulamaları), Education (eğitim), Emergency (acil tıbbi yardım) ve Environment (çevresel koşullar). Bu bağlamda kısaca değinmek gerekirse, yasal düzenlemeler (enforcement), işçi sağlığı ve iş güvenliğine yönelik düzenlemeleri içerir. İşe giriş muayeneleri, periyodik izlemler ya da işten çıkış muayeneleri gibi, ilk bakışta "tıbbi uygulama"lar kapsamında olduğu düşünülebilecek uygulamaların nasıl, nerede, ne zaman, kim tarafından yapılacağı, içeriklerinin nasıl olması gerektiğine yönelik düzenlemeler de bu kapsamda değerlendirilmelidir. Herhangi bir işyerinin kendi koşullarına göre hazırladığı yönergeler, talimatnameler, vb.'de bu içerik kapsamında düşünülebilir. Mühendislik uygulamaları (engineering) kazaların önlenmesi için gerekli uygulamaları dizayn veya proje aşamasında göz önüne almayı kapsarken, eğitim (education) ilgili tüm tarafların işçi sağlığı ve iş güvenliği uygulamalarına yönelik eğitimini hedeflemektedir. İşyeri bünyesinde planlanan bir eğitim de, ulusal ölçekte planlanan bir eğitim de bu alt başlık kapsamında düşünülmelidir. Çevresel koşullar (environment) kazaya neden olabilecek ya da kaza oluşumunu kolaylaştıracak nedenlerin kontrolünü ifade etmektedir. Acil tıbbi yardım, kazazedenin sağlığına kavuşturulması için gerekli olan uygulamaları hedefiemektedir. İlk yardım uygulamaları, ambulans organizasyonu, hastanecilik hizmetleri, rehabilitasyon/ esenlendirme çalışmaları bu kapsamda ele alınarak planlanmalıdır. Son olarak vurgulamak gerekir ki, bu alt başlıklar da birbiriyle ilintili konumdadır. Örneğin, kaza anında kazazedeye uygulanacak ilk yardım uygulamaları acil tıbbi yardım kapsamında iken, bu uygulamalar için gerekli şartların ve insan gücünün sağlanması yasal düzenlemeler, insan gücünün ilk yardım uygulamalarına yönelik eğitimi ise eğitim alt başlıklarının kapsamındadır. İş kazalarının analizi, önlenmesi ve kontrolü amaçlı geliştirilmiş çok sayıda uygulama ve modelleme bulunmaktadır. Uygulayıcılar tüm modelleri incelemeli, gerekli durumlarda farklı modelleri birlikte benimseyerek çalışmalarını "O kaza" hedefine ulaşmak için sürdürmelidir. "O kaza" sadece iş kazaları alanında değil, yaşamın tüm alanlarında "güvenli toplum" oluşturulmasına yönelik çabaların da başlangıç noktasını oluşturacaktır. Kaynaklar 1. Özcebe H. Yaralanma Kontrol ve Korunma Programları ve Güvenli Toplumlar. [İçinde] Halk Sağlığı Temel Bilgiler. [Editörler] Güler ç, Akın L. Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara: 686-698. 2006. 2. McKenzie JF, Pinger RR, Kotecki JE. An lntroduction to Community Health. Jones and Bartlett Publishers, Massachusetts: 516-555. 2002. 3. Krug EG, Sharma GK, Lozano R. The global burden of injuries. American Journal of Public Health; 90 (4): 523526. 2000. 4. Kraus JF, Peek-Asa C, Blander 8. lnjury control: the public health approach. [İçinde} Oxford Textbook of Public Health, Volume 3. (Editörler} Detels R, Ho/land WW McEwen J, Omenn GS. Oxford Medicaı Publications, Oxford Universty Press, USA: 1291-1306. 1997. 5. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, http://mevzuat.basbakanlik. gov. tr/Metin.Aspx?Me vzuatKod = 1. 5. 551 0&Mevzuatlliski = 0&sourceXmlSearch= (erişim tarihi: 25/03/201 1]. 6. Sosyal Güvenlik Kurumu. SGK 2009 Yılı İstatistik Yıllığı. www.sgk. gov.tr (erişim tarihi: 15/02/2011}. ■ Bu makale 21-23 Nisan 2011'de düzenlenen VI. Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi'nde bildiri olarak sunulmuştur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=