Yangın ve Güvenlik Dergisi 160. Sayı (Temmuz-Ağustos 2013)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 160 70 YANGIN - MAKALE ba ù l × olarak da i ü yeri ve konut yang × nlar × n × inceleyece ù iz: 2.1. Kavramlar Elektrik: Atom çekirde ù i etraf × ndaki bir elektronun veya elektronlar × n potansiyel enerjisinin artmas × sonucu ba ü ka bir atom yörüngesine (orbital) s × çramas × na (kuan- tum s × çrama) elektrik denir. K × sa Devre: Faz ile nötr kablosunun çe ü itli sebeplerden birbirine temas etmesi sebe- bi ile ak × m × n faz iletkeninden var gücünle nötr iletkenine ani kaçmas × olay × d × r. Elektrik Konta ù × : Elektrik anahtarlar × nda, rölelerde, ü alterlerde bulunan ve devreyi açma veya kapatma görevini yapan bir elektrik devresi bile ü enidir. 2.2. Elektrik Kaynakl × Yang × nlar Elektrik enerjisi vazgeçemeyece ù imiz enerji kaynaklar × ndan biri oldu ù una göre, önemli olan onu nas × l güvenli ve etkin bir ü ekilde kullanaca ù × m × z × bilmektir. Al × nabi- lecek önlemler evler ve faaliyet kollar × na göre i ü letmeler için farkl × olabilece ù i gibi, birçok ortak noktada birle ü mektedirler. Elektrikten kaynakl × yang × nlar × meyda- na getiren ana sebepleri k × saca ü öyle s × ralayabiliriz. • Kullan × c × hatalar × • Talimat × na uygun kullanmama • Fi ü lerin prizden çekilmemesi • Tesisat kaynakl × hatalar • Tesisat × n teknik talimatlara uygun ya- p × lmamas × • Kablolarda meydana gelen erimeler • K × sa devre meydana getiren nedenler • Hatal × sigorta sar × mlar × • A ü × r × yükleme yap × lmas × Yukar × da k × saca s × ralad × ù × m × z sebepleri daha detayl × aç × klayal × m: úü letmelerde veya konutlarda elektrik sebebiyle ( Tablo 2-Tablo 3 ) bir yang × n ç × kabilmesi için ortamda ark meydana gelmesi gerekir. Ark, ortamda olu ü an iki z × t yüklü kutup aras × nda elektrik ak × m × n × n k × sa devre yaparak akmas × esnas × nda ortaya ç × kan k × v × lc × md × r. Ortamda ark olu ü abilmesi için elektrik ele- manlar × izolasyon malzemesinin özelli ù ini kaybetmesi gerekir. ú zolasyon malzemesi d × ü etkenlere, izolasyon malzemesinde olu ü an a ü × r × × s × nmaya ve iki kutup aras × nda a ü × r × gerilim fark × meydana gelmesine göre özelli ù ini kaybedebilmektedir. Bu durumlar alt × nda ark meydana gelebilir. ú zolasyon malzemesinin × s × nmas × na; devreye kald × rabilece ù inden fazla yük ba ù lanmas × , elektrik elemanlar × n × n ba ù - lant × lar × ndameydana gelebilecek gev ü e- meler, elektrik kablolar × n × n çekti ù i ak × ma göre kesitinin küçük olmas × ve makinelerin bak × ml × tutulmamas × gibi unsurlar sebep olabilmektedir. Devreden kald × rabilece- ù inden fazla ak × m geçirilirken sigorta ve röle gibi devre koruma elemanlar × n × n gö- revlerini yerine getirememesi de yang × n ç × kmas × na neden olarak gösterilebilecek durumlardand × r. Kullanma talimat × na ayk × r × yüksek amper sigorta kullan × lmas × na ba ù l × olarak her- hangi bir k × sa devre nedeniyle, sigorta atmayaca ù × ndan tesisat × n a ü × r × × s × nmas × sonucu da yang × nlar ç × kabilmektedir. Trafo koruma rölelerinin ayarlar × n × n iyi yap × lmamas × ve trafolar × n yetkin firmalar/ personel taraf × ndan düzenli olarak ba- k × mdan geçirilmemesi trafo sebebiyle yang × n hasar × ya ü anmas × na zemin haz × r- lamaktad × r. Kuru alanlarda s × va alt × ya da s × va üstü elektrik tesisat × çekilebilir. Ancak nemli ve × slak alanlarda antigron elektrik tesisat × çekilmelidir. Nemli ve tozlu alanlarda IP54 (IP kodlar × elektrik tesisat × n × n toz ve sudan koruma derecelerini ifade eden uluslar aras × bir standartt × r) standard × nda prizler ve etanj armatürlü ayd × nlatmalar kullan × lmas × arklar ya ü anmas × na kar ü × al × nabilecek önlemlerdendir. Aksi durumda tesisat kaynakl × yang × nlar meydana gelebilir. Bu nedenle Elektrik tesisat × n × n “Elektrik Kuvvetli Ak × m Tesisleri Yönetmeli ù i” ve “Elektrik Te- sislerinde Topraklamalar Yönetmeli ù ine uygun olarak yap × land × r × lmas × önem arz etmektedir. Kablolar konusunda unutulmamas × gereken bir husus da yaln × zca yang × n ç × kmas × na zemin haz × rlamad × klar × ayn × za- manda yang × n sirayetinde de önemli rol oynad × klar × d × r. Örne ù in; yang × nlar OG/AG odas × ndan trafoya, trafodan ana elektrik panosuna kablolar yoluyla ta ü × narak yan- g × n × n sirayetine neden olabilmektedir. Bu sebeple kablolar × n yeralt × ndan ta ü × nmas × ve mümkün olan en k × sa uzunlukta seçil- mesi riski azaltan etkenlerdir. Yang × na davetiye ç × karan bir husus da; sigortaya tel sar × l × rken, bir daha atmas × n diye de kal × nca sar × lmaktad × r. Dolay × s × yla bir yerde bir ar × za olur sigorta atsa kurta- racak ama sar × lan kal × n tel yanmaz ve yang × n ç × karabilmektedir. Kablolardan veya elektrikli cihazdan kaçak vard × r. Bir ü ekilde sigorta ar × zal × , ka- litesiz veya büyük seçilmi ü tir, atmaz, kablo × s × n × r, rezistans gibi k × zar × r ve dolay × s × yla yang × n ç × kar × r. K × sa devre gerçekle ü ti ù i an devredeki ilgili iletken grubu yo ù un/yüklü bir ak × mamaruz kal × r. Buradan geçmeye çal × ü an ak × möyle yüksek olacakt × r ki devredeki ilgili iletken- ler bildi ù imiz elektrik sobalar × n × n k × zaran rezistans × gibi k × zartacakt × r. Bu k × zarma olay × sadece birkaç saniye sürecektir ve bu süreçte iletkenlerden önce c × ylamaya benzer bir ses gelecektir ve akabinde tutu ü ma ba ü layacakt × r. Bu olay × engelle- yen tek ü ey devredeki sigortad × r. Sigorta devredeki ilgili iletkenlerin en zay × f ve en ince yeridir. Böyle bir olayda iletkenin en ince yeri yanar/patlar ve devre buradan patlad × ù × için k × sa devre temas × kesilmi ü olur. ú lgili devredeki iletken grubunun × s × - narak yanmas × n × engellemi ü olur. Araçlarda da elektrik kaynakl × yang × nlar olabilmektedir. K × saca söylemek gere- kirse; araç içerisinde bulunan Radyo, teyp, kalorifer, klima... gibi cihazlar × n uzun süre çal × ü mas × ve kablo seçiminin yanl × ü olmas × na ba ù l × olarak kablolara a ü × r × yüklenmeden dolay × × s × n × p tutu ü mas × ile araç yang × nlar × da meydana gelebil- mektedir.