Yangın ve Güvenlik Dergisi 166. Sayı (Nisan 2014)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 166 72 YANGIN - MAKALE Yanma veya yang × n t × pk × bir insan × n ya ü am aral × ù × nda oldu ù u gibi do ù um ile ba ü lay × p; büyüme, geli ü me, ya ü lanma ve ölümüne kadar oksijen tüketmektedir. Dolay × s × yla ilk bak × ü ta nas × l do ù du ù u bilinmeyen bir yang × n × n büyümesi, geli ü mesi, ya ü lanmas × ve ölmesine, yani sönmesine kadar olan ya ü am aral × ù × n × n objektif bir ü ekilde incelenebilmesi, ancak temel yanma bilgileri ile mümkün k × l × nmaktad × r. Yang × n Olay Yeri ú ncelemelerinde Temel Yanma Bilgileri Özet Bir yang × n olay yerinin incelenmesi tamamen bilimsel çal × ü malara dayanmaktad × r. Bu bilimsel çal × ü malar × n gerçekle ü mesi ancak temel yanma bilgilerine sahip olunmas × ile ön- görülmektedir. Bu temel bilgilerin kazan × lmas × ise laboratuvar ortam × nda defalarca yanma deneylerinin test edilmesi ya da uzun zamana dayal × yang × n alan × ndaki ara ü t × rma çal × ü malar × - n × n kay × t alt × na al × narak veri olu ü turup, bu verilerin analiz edilerek laboratuvarlarda belirlenen yanma test standartlar × na ula ü mas × ylamümkün olabilir. Ara ü t × rmac × n × n yang × n alan × nda gerekti ù i gibi çal × ü abilmesi için; yanma reaksiyonu, yan- ma oran × , yan × c × maddeler ve bu maddelerin reaksiyon an × ndaki faz de ù i ü imleri ile termal ayr × ü man × n yanma kimyas × na ait teknik bilgileri ile donat × lmas × gerekmektedir. Yanma veya yang × n t × pk × bir insan × n ya ü amaral × ù × nda oldu ù u gibi do ù um ile ba ü lay × p; büyüme, geli ü me, ya ü - lanma ve ölümüne kadar oksijen tüketmektedir. Dolay × s × yla ilk bak × ü ta nas × l do ù du ù u bilinmeyen bir yang × n × n büyümesi, geli ü mesi, ya ü lanmas × ve ölmesine, yani sönmesine kadar olan ya ü am aral × ù × n × n objektif bir ü ekilde incelenebilmesi, ancak temel yanma bilgileri ile mümkün k × l × n- maktad × r. Yang × n Olay Yeri ú ncelemelerinde Temel Yanma Bilgileri Yang × n ara ü t × rmac × lar × , yang × n mahallinde yan- g × n ç × k × ü sebebi ile ilgili hipotezleri geli ü tirme ve test edebilme veya ettirebilme yöntemini iyi bilmelidir. Yang × n ara ü t × rmac × lar × bir yang × nda tutu ü man × n nerden ve nas × l ba ü lad × ù × , yang × n × n nas × l ve ne kadar h × zla geli ü ti ù i, hangi oranlarda yanman × n gerçekle ü ti ù i, yang × n sonras × yang × n alan × nda olu ü an desenleri ancak teknik bilgilere dayand × r × larak sunabilir. Her yang × n × n bir ya ü am aral × ù × vard × r. Tutu ü man × n ba ü lad × ù × nokta ile islenmenin ula ü t × ù × en son nokta aras × ndaki za- mana, yang × n ya ü am aral × ù × diyebiliriz. Yang × n ç × k × ü sebepleri yang × n ya ü am aral × ù × nda olu ü an kimyasal ve fiziksel teknik delillerin bulunmas × ve bulunan deliller üzerinden hipotez geli ü tirilip, geli ü tirilen hipotezlerin test edilebilmesi, ancak temel yanma bilgisiyle sa ù lanmaktad × r. 1. Yanma Reaksiyonu. Is × , Oksijen, Yan × c × Mad- de ve Yanma reaksiyonu olarak dört bile ü en ile karakterize edilebilir: Bu dört bile ü enden klasik dört tarafl × olarak sembolize edilmi ü geometrik bir zarf olarak görülebilir.(¹) 2. Yanma oran × . Tüm yak × tlar × n havaya kar × ü a- rak kimyasal veya hacimsel tepkimeleri uygun de ù er noktalar × na ula ü t × klar × nda en verimli ü e- kilde yanma oran × na ula ü maktad × rlar. Bu oran yanma kimyas × nda stoikiometrik oran olarak adland × r × lmaktad × r.(²) Bu bilgilerden yola ç × karak bir yanma reaksi- yonunun en verimli yanma oran × na ula ü mas × için, o maddenin tutu ü mas × ndan sonra oksijen ortam × nda uygun de ù er noktalar × na ula ü mas × gerekmektedir. Maddeler kat × , s × v × ve gaz halin- de olabilece ù i için, örne ù in kat × bir maddenin kimyasal veya hacimsel tepkime sürecine girebilmesi için, s × v × ve gazlardan daha fazla oksijen ve × s × ya ihtiyaç duyulmaktad × r. Günümüzde gerek ya ü am alanlar × m × zda, ge- rek i ü alanlar × m × zda veya d × ü ar × da geçirdi ù imiz ba ü ka alanlarda, × s × ve yan × c × madde unsurlar × modern hayat × n içinde eskisinden daha fazla yer almaktad × r. Çünkü × s × ayn × zamanda enerji demek, enerji ise bugün modern hayat × n her alan × na girerek insanla birlikte ta ü × nabilir hale ¹ https://www.nfpa.org/press-room/reporters-guide-to- ¿ re-and-nfpa/all-about- ¿ re ² Glassman, I. ve Dryer, F. L. Yang Õ n Güvenli ÷ i Dergisi, Vol. 3, 1980/1981, s 123-138. Canalp BERKDEM ú R ú tfaiye Amiri Bursa Büyük ü ehir Belediyesi