Yangın ve Güvenlik Dergisi 166. Sayı (Nisan 2014)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 166 73 YANGIN - MAKALE gelmi ü tir. Bu nedenle yang × n ara ü t × rmac × - lar × modern hayat × n içinde daha fazla yer alan yanma unsurlar × ndan olan, × s × veya enerjinin yang × n ç × k × ü bölgesinde hipotez say × lar × n × n artmas × na neden oldu ù u için, daha hassas çal × ü malar × gerekmektedir. Yang × n ç × k × ü bölge ve noktas × belirlendik- ten sonra, yanma reaksiyonunun ba ü lan- g × c × olan tutu ü man × n do ù al ü artlar içinde geli ü ip geli ü medi ù inin tespit edilmesi yukar × da belirtildi ù i gibi teknik ve temel yanma bilgileri ile mümkündür. 3.Yan × c × Madde. Do ù ada süreklili ù i ve yan × c × l × ù × olan tabii maddeler ile bu tabii maddelerin kimyasal reaksiyonundan elde edilen yeni maddelere yak × t denir. Yak × tlar tutu ü ma, yanabilme, termojen, × s × tma, zarars × zl × k ve termik direnç gibi teknik özelliklere sahiptir. 4.Yanma ve Yanma Kimyas × . Yanma, yak × t içerisindeki yanabilir elemanlar olan karbon, hidrojen ve bunlar × n bile ü iklerinden olan oksijenin h × zla kimyasal birle ü mesi so- nucu × s × aç × ù a ç × karmas × d × r. Yanma kimyas × ise hal de ù i ü imleri ayr × ü ma ve yanma gibi meydana gelen kimyasal süreçlerdir.(³) Karbon gerek ya ü am alanlar × m × zda, gerek ise i ü alanlar × m × zda do ù al ve bile ü ik halde bolca bulunan bir elementtir. Hidrojen ise gaz halinde veya karbondan elde edilen bir elementtir. Karbon birçok bile ü i ù i içerdi ù i için, yang × n ç × k × ü noktas × nda hangi tür kar- bon bile ü ikleri ve bu bile ü iklerden ç × kacak gaz oranlar × n × n iyi bilinmesi gerekmektedir. Yang × n ç × k × ü noktas × ndaki karbonik madde- nin tutu ü mas × kaç derecelik × s × ve ne kadarl × k bir süreyle gerçekle ü mesinin bilinmesi ara ü - t × rmac × aç × s × ndan önem arz etmektedir. 5.Faz De ù i ü imleri ve Termal Ayr × ü ma. Is × ya maruz kalan yak × tlar × n tepkimesi oldukça çe ü itlidir. Malzemeler × s × t × lma süreçlerindeki hal de ù i ü imleri çe ü itli bil- giler sa ù lamaktad × r. Is × ya maruz kalan elementler fiziksel de ù i ü imden, ayr × ü t × r- ma (kimyasal) de ù i ü imine, yani Fiziksel/ kimyasal de ù i ü imi aras × nda bir bozulma olu ü arak, maddelerin oranlar × nda da bir de ù i ü me olmaktad × r.( 4 ) Methenamin veya metanol s × v × halde olup, kimyasal i ü lem ile kat × hale dönü ü - türülebilmektedir. û ekil 1 süreçlere bak × l- d × ù × nda ah ü ap bir kat × madde olmas × na ra ù men yanma sürecinde kül b × rak × rken, methenamine maddesi de bir kat × olarak yanma sürecinde s × v × lar gibi kül b × rakma- maktad × r. Ah ü ab × n oran × nda yüksek bir oranda azalma olurken, di ù er maddeler ise tamamen tükenmektedir. Gaz üretimi konusunda bir kat × ya da s × v × genellikle termal ayr × ü ma ile sonuçlan × r. Baz × ah ü ap karakterler ise yanma ve buhar ü eklinde parçalan × r. Daha × l × ml × ko ü ullar alt × nda × s × t × lan esnek poliüretan gibi karakterler ise yan × c × gazlar veya buharlar ü eklinde parçalan × r. Yak × tlar × n, yani yan × c × maddelerin bu teknik özellikleri yang × n × n tutu ü ma ve büyüme süresinin belirlenmesinde önemli rol oynamaktad × r. Örne ù in bir yak × t malzemesi olarak, 416 °C s × cakl × kta tutu ü an Poliüretan × n üstüne at × lan 780 °C s × cakl × ktaki sigara izmaritinin ate ü i veya 3750 °C s × cakl × ktaki bir elektrik ark × poliüretan × hemen tutu ü turmayabilir. Poliüretan × n hemen tutu ü abilmesi için, ya belirli bir süre s × cakl × ù a maruz kalarak gaz üretmesi ya da poliüretan hacminin, sigara ate ü i veya elektrik ark × hacminden daha küçük parçalar halinde olmas × gerekir. 6.Yanma Ürünleri. Yanma ürünleri mad- delerin kimyasal özelliklerine, yak × t yüküne ve mevcut havamiktar × na göre de ù i ü ebi- lir. Sadece hidrokarbon içeren yak × tlarda tam yanma gerçekle ü ir, hidrojen ve karbon yand × ù × nda karbon dioksit ve su üretir. ú pek, yün, poliüretan ve köpük gibi azot ihtiva eden malzemelerin ç × kard × ù × ürünler ise azot oksit veya hidrojen siyanür oldu ù unu söyleyebiliriz. Bu ürünlerin ço ù u eksik yanma ürünü olarak tespit edilmi ü tir. Az hava ile gerçekle ü en yang × nlar kurum ve yanmam × ü yak × t oldu ù u gibi karbon monoksit üretimini de artt × r × r.( 5 ) Yanma ürünleri kat × , s × v × ve gaz olarak üç halde mevcut: Kat × malzemeler duman, kül ve is ürünleri yapar. Bu ürünlerin ço ù u eksik yanmalar × halinde buhar, a ü × r × küçük ³ Kent, JH, Prado, G., ve Wagner, HG. Revizyon No.16:NFPA 921-2011. 4 Kent, JH, Prado, G., ve Wagner, HG, “Kurum Olu ú umu Laminer Difüzyon Alev, “18. Sempozyumu (Uluslararas Õ ) Pittsburgh, PA, 1979, s 1.117-1.126. 1. Revizyon No.16:NFPA 921-2011. 5 Richard G. Gann N P. Yanma Ürünleri ve Can Güvenli ÷ i Üzerindeki Etkileri. http:// ¿ re.nist.gov/bfrlpubs û ekil 1. Fiziksel ve Kimyasal De ù i ü imler ve Termik Ayr × ü ma. (Beyler ve Hirschler-2002)