Yangın ve Güvenlik Dergisi 168. Sayı (Temmuz-Ağustos 2014)

<$1*,1 YH *h9(1/ø. 6$<, 71 øù *h9(1/øöø 7(.1ø. %ø/*ø ISO 20345:2011 Standard × elektrik diren- cine göre ayakkab × lar için a ü a ù× da Tablo 1 ’de verilen üç kategori olu ü turmu ü tur: Kauçuktaki S × n × rlamalar Bugünlerde baz × kauçuk çe ü itleri için örne- ù in; sadece çok iyi bir elektrik iletken olan bir parakristalin karbon ü ekli, siyah karbon ilave ederek Nitril Butadien Kauçu ù u (NBR) gibi, ‘C’ kategorisini elde etmek mümkündür. Bu tip kopolimerin ancak di ù er kauçuklara nazaran örne ù in; ilavelerle iletkenlik seviye- sine ula ü amayan Termoplastik Poliüretan (TPU) gibi, daha yüksek a ü× nma özelli ù i var- d × r. ú lave olarak siyah karbonun, toz bulutu olu ü turabilen ve hem çal ×ü anlar × hem de makineleri etkileyebilen ince uçucu par- çac × klar ç × kartmas × gibi baz × dezavantajlar × da vard × r. Daha da ötesinde siyah karbon nihai kar ×ü× ma siyah rengini aktarabilir, bu nedenle tabanlarda kullan × ld ×ù× nda ancak bu renk kullan × labilir ve bu da ayakkab × imalatç × s × için estetik bak × m × ndan bir prob- lemolu ü turabilir. Yukar × da belirtildi ù i gibi TPU veya poliüretandan (PU) dolgu maddesi ilave ederek iletken tabanlar elde etmek imkâns × zd × r. Buna ra ù men ticari katk × mal- zemelerini örne ù in; ortegol veya döteron gibi, kar ×ü t × rarak anti statik bir kategoriye ula ü× labilir. ú lave olarak, son zamanlarda yap × lan baz × çal ×ü malar PU veya TPU kau- çu ù un elektriksel iletkenli ù ini bir dereceye kadar art × rmak için, grapen, grafit, karbon nanotube veya 1-etil-3-metilmidazolium etil sülfat gibi, di ù er komponentlerin de kullan × lmas × n × tarif etmektedir. Ancak bu de ù erin de geçilmesi katk × maddeleri miktar × art × r × lsa bile ilave artmamaktad × r. PU/TPU ayakkab × tabanlar × n × n iletkenli ù ini art × rmak ve ‘C’ (iletken) kategorisini elde etmek için son zamanlarda uygulanan di ù er çözümler; elektrik yükleri için dü ü ük empedans olu ü turmak için ayakkab × taban malzemesine ba ù l × olmaks × z × n kauçu ù un içine dikilen iletken dü ù ümler kullanmakt × r. Bu sistem, çok a ü× nd × r × c × bir ortamda kullan × l × rsa, dü ù ümlerin a ü× nma- s × yla, zaman içinde etkisini kaybetmektedir. Dü ù ümler yerine tabanda çaprazla- mas × na yerle ü tirilen ve iki yan × birbirine ba ù layan metal teller de kullan × labilir. Ancak bu sistem de baz × dezavantajlar gösterir. Esnek kauçu ù un içinde metal tel gibi sert bir malzeme olmas × tabanda çatlamalara yol açacak ve sonunda taban × k × racakt × r. ú lave olarak metal ve zemin aras × ndaki sürtünme de k × v × lc × m çakmas × na sebep olabilir ve neticesinde ortamda yan × c × malzemeler varsa patla- maya neden olabilir. S × n × rlar × n Üstesinden Gelmek Bu ba ù lamdaki çal ×ü malar × m × zda yenilik yarat × c × bir sistem olarak, ayak ve bas × lan zemini ayakkab × taban × içinde delinerek aç × lan kanallarla ba ù lay × p topraklayan iletken jel esasl × bir sistem önerdik. Jel, koloidal yani jelatinimsi yap × da bir sis- temdir, iki maddenin dikkatli bir kar ×ü× m × d × r. Da ù× n × k fazda veya jelâtinsi maddelerin çok ince halde bölünmü ü olarak ask × da oldu ù u bir ortamda da ù× n × k olarak tekdüze bir ü ekilde yay × ld × klar × bir sistemdir, ayr × bir ifadeyle koloidal bir sistem de denilebilir. Burada kat × jelatinimsi madde, s × v × fazda da ù× lm ×ü durumdad × r. Jelin yo ù unlu ù u s × v × ya benzer ancak yap × s × kat × y × and × r × r. Hafif, hareket halindeyken s × v × ve hareket- siz durumda ise kat × halde kal × r.Da ù× lm ×ü haldeki faz × n × n içeri ù ine ba ù l × olarak, jeller elektriksel olarak iletken hale gelebilir. Bu nedenle s × v × elektrolitik maddelerden meydana gelen normal iletkenlerin yerini alabilir ve kolayca bir kanal içine koyula- bilir, s × z × nt × lar önlenebilir ve yüksek çal ×ü ma s × cakl ×ù× gerektiren sistemlerde kullan × labilir. Mekanik özellikleri kolayca kal × ba al × n- malar × na imkân sa ù lar, kontrol edilebilir ve üzerine kuvvet uygulanabilir, bu da di ù er iletken malzemelere nazaran üs- tünlük sa ù lar. ú lave olarak iletken jeller t × bbi ultrason veya elektrokardiyogram ile muayenelerde oldukça ihtiyaç duyulan derinin iletkenli ù ini kolayla ü t × r × r, cilt yan × k- lar × n × n önüne geçer ve toplanan sinyalin ü iddetini art × r × r. Jeller genel olarak sulu solventler olarak üretilir ve yap × lar × n × n içinde küçük oranlarda alkol kar ×ü× mlar × , kat × la ü t × r × c × lar veya klorikler, sülfatlar veya metal nitratlar gibi demir tuz- lar × yer al × r. Bumaddeler jel halegetirici aga- roz (deniz yosunu) gibi bir etmenle üretilir. Agaroz, yap × jeli olarak görev yapar ve farkl × elektrolitlerle birle ü tirilebilir. Sulu kar × - ü× m nötr olmayan pH derecesinde olma- l × d × r, aksi halde yüksek iletkenlik özelli ù ini koruyamaz. Daha önce de belirtildi ù i gibi, Paragraf 1’de gösterilen sistemde, iletken jeller ayakkab × taban × n × çaprazlamas × na geçen küçük kanallar içine yerle ü tirilmekte ve bu kanallar içine s × z × nt × y × önleyici özel ü ekilli iletken polimer tapac × klar ile hapsedilmek- tedir. Jelin viskozitesi taban × n hareketine ve kullan × ld ×ù× zaman u ù rayaca ù× a ü× nmaya mükemmel uyum sa ù lamaktad × r. Küçük tapac × klar × n yap × ld ×ù× malzeme yüksek iletkenlik de ù eri ve kauçuktan daha az a ü× nma özelli ù i nedeniyle seçil- mi ü tir, bu nedenle ayak ve zemin aras × n- da sürekli bir temas sa ù lanm ×ü olmaktad × r. Zemine sürtünerek k × v × lc × m olu ü turabilece- ù inden malzemenin topla ü ma yapmas × önlenmi ü tir. Tablo 1. Elektrik Dirençlerine Göre Emniyet Ayakkab × lar × n × n S × n × fland × rmas × Kategori Elektrik direnci (M ) Kullan × c × lar Minimum Maksimum ú letken (C) 0 0,1 Elektrostatik k × v × lc × m ç × kmas × n × n kritik durum yarataca ù× i ü yerlerinde (ör: patlay × c × veya payroteknik (i ü aret fi ü e ù i) üretim endüstrisi) kullan × lacak ayakkab × . Anti statik (A) 0,1 1000 Bu tip ayakkab × basit koruma için kullan × l × r . ú zolatör (I) 1000 1 Elektrik çarpma tehlikesinin yüksek oldu ù u yerlerde kullan × l × r.