Yangın ve Güvenlik Dergisi 176. Sayı (Temmuz-Ağustos 2015)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 176 66 YANGIN - TEKN ø K B ø LG ø Temiz Gazl × Söndürme Sistemleri Üzerine Genel Bak × ü Ersin SAYIN Mühendislik ve Sat × ü Departman × Ekip Lideri Norm Teknik Bu yaz × n × n amac × EN 15004 (ISO14520 :2006 sürümünün revize edilmi ü halidir) seri standard × nda yer alan “Sabit Yang × nla Mücadele Sistemleri-Gaz Püskürten Sistemler- Tasar × m Montaj Ve Bak × m“ baz al × narak, temiz gazl × söndürme sistemlerinin toplam hacimsel koruma yöntemine göre i ü levi, kullan × m alanlar × , gerekli çerçevede tasar × m × ve kurulumu ile insan sa ù l × ù × üzerine etkileri hakk × nda bilgiler vermektir. Bu yaz × n × n amac × EN 15004 (ISO14520 :2006 sürümünün revize edilmi ü halidir) seri standar- d × nda yer alan “Sabit Yang × nla Mücadele Sis- temleri-Gaz Püskürten Sistemler-Tasar × m Mon- taj Ve Bak × m“ baz al × narak, temiz gazl × sön- dürme sistemlerinin toplam hacimsel koruma yöntemine göre i ü levi, kullan × m alanlar × , gerekli çerçevede tasar × m × ve kurulumu ile insan sa ù - l × ù × üzerine etkileri hakk × nda bilgiler vermektir. CO 2 sistemi, di ù er ISO standartlar × taraf × ndan ayr × ca ele al × nd × ù × için bu kapsamda yer al- mamaktad × r. EN 15004 standard × nda, çok say × da söndü- rücü gaz tan × ml × olmas × na ra ù men, bu yaz × - da, iki adedi kimyasal ve iki adedi inert gaz özelli ù inde olmak üzere, toplam dört adet söndürücü gaz tipi ele al × narak incelenmi ü - tir. Kimyasal özellikte olan gazlardan birincisi, kullan × m × en yayg × n olan HFC227ea (Heptaf- lorpropan-CF3CHFCF3) gaz × d × r. Bu gaz × genel kullan × mdaki ad × yla “FM200” olarak da tan × - maktay × z. Di ù er kimyasal özellikteki gaz ise HFC125(Pentafloretan-CHF2CF3) gaz × d × r. Her iki gaz da laboratuar ortam × nda üretilmekte olup do ù ada do ù al halde bulunmamak- tad × r. HFC125 gaz × , Montreal Protokolü’nde imzalanan ve belli baz × Halon türevi gazlar × n üretimini k × s × tlayan anla ü man × n sonucu olarak Halon türevi gaz sistemlerinin de ù i ü iminde kullan × lan alternatif gazlara örnek olarak seçil- mi ü tir. HFC125 gaz × ; yap × lacak hidrolik hesap- lamalara dayal × olarak, Halon 1301 sistemine ait borulama tesisat × nda de ù i ü iklik yap × lmak- s × z × n, sistem de ù i ü ikli ù ine olanak sa ù layan en uyumlu alternatif gazd × r. Temiz gazlar içinde yer alan inert gazla- ra örnek olarak, yayg × n kullan × m × nedeniyle IG-01(Argon) ve IG-541(Inergen) al × nm × ü t × r. Gazl × söndürme sistemleri, yeni teknolojik ge- li ü meler paralelinde sürekli geli ü tirilen ve alter- natif düzenlemelere olanak sa ù layan sistem- lerdir. Bu yaz × da ele al × nan gazlar × n d × ü × ndaki teknik özellikleri ve güvenlik seviyeleri yetkili kurulu ü larca onaylanm × ü söndürücü maddeler ve bu maddeleri kullanan sistemler bulunma- s × na ra ù men bu bölümde yer verilmemi ü tir. Li- teratürde yer alan baz × terimlerin anlamlar × na bakmak gerekirse; Temiz gaz: Elektriksel iletkenli ù i olmayan, bu- harla ü t × ktan sonra at × k b × rakmayan, uçucu s × v × veya gaz halindeki söndürücü maddedir. Halokarbon gaz × : ú çeri ù inde flor,klor,brom veya iyot elementlerinden bir veya daha faz- las × n × n olu ü turdu ù u organik bile ü ikler bulunan söndürücü maddedir. Inert gaz: ú çeri ù inde helyum, neon, argon, nitrojen veya karbon dioksit gibi gazlar bulu- nan söndürücü maddedir. Konsantrasyon: Gaz × n içinde bulundu ù u ha- cimdeki yüzde olarak oran × . Söndürme konsantrasyonu: Herhangi bir güvenlik faktörü ihtiva etmeyen, tan × mlanan deney ü artlar × alt × nda, özel yak × t yang × n × n × sön- dürmek için gerekli söndürme maddesinin en dü ü ük konsantrasyonu. Tasar × m konsantrasyonu: Sistem tasar × m amaçlar × için gerekli bir emniyet faktörü içe- ren, söndürme maddesinin konsantrasyonu. EN 15004’e göre, tasar × m konsantrasyonu, her bir söndürücü gaz için yang × n s × n × f × na göre belirlenmi ü deneylerle ispatlanm × ü söndürme konsantrasyonuna 1.3’lük güvenlik faktörü ila- ve edilerek belirlenmelidir. En yüksek konsantrasyon: Korunmu ü alanda, en yüksek çevre s × cakl × ù × nda gerçek söndür- me maddesi miktar × nda meydana gelen sön- dürme maddesinin konsantrasyonu.