Yangın ve Güvenlik Dergisi 177. Sayı (Eylül 2015)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 177 9 TULUMBACI lafatlanan gemilerin ziftleri kaynat × l × rken zift tutu ü mas × ndan veya Haliç k × y × s × ndaki evlerde ocakta patl × can k × zart × l × rken tava tutu ü mas × ndan ç × km × ü t × r. Fatih Ç × rç × r semtinde, 23 A ù ustos 1908 tarihinde meydana gelen iki gün iki gece devam eden yang × n patl × candan ç × km × ü t × r. Yan- g × nda Saraçhane ve Bozdo ù an Kemeri çevresinde çok fazla hasar olu ü mu ü 1500 kadar binan × n yanmas × na sebep olmu ü - tur. Sadece evler de ù il, dükkân, cami ve medrese gibi binalar da yanm × ü t × r. Rag × p Akyava ü an × lar × nda patl × can yang × nlar × n × anlat × yor: “Hiç unutmam, Hürriyet’in ilan olundu ù unun ikinci ay × nda idik. û imdiki Üniversite meydan × nda (O zaman Har- biye Nezareti) Nam × k Kemal’in Vatan Yahut Silistre’si oynuyordu. Ç × rç × r’da bir yang × n ç × kt × . ú ki gün iki gece devam etti. ú stanbul’un göbe ù ini yemen çöllerine çe- virdi. Bu afet patl × candan ç × kt × . Zeyrek’de ba ü lay × p Vefa’da stop eden yang × n, bu da patl × candan ç × kt × . Çocuklu ù umda Kad × köy’ün ortas × nda ç × kan ve büyük bir sahay × kül eden yang × n yorganc × ú smail Efendi’nin evinde patl × can k × zart × l × rken tavan × n alev almas × ndan ç × kt × ”. Halka illallah dedirten yang × nlara kar ü × çe ü itli önlemler al × nmaya çal × ü × lm × ü sa da ú stanbul birçok kez yang × ndan na- sibini alm × ü t × r. Bir zamanlar gazetelerde “Patl × can mevsimi geldi. Han × mlar yang × na dikkat!” diye ikazlar ç × karm × ü . Muskalar yazd × r × lm × ü , adaklar adanm × ü ama patl × can yang × nlar × n × n önüne bir türlü geçilememi ü . On binlerce evle birlikte sanat eserleri, kütüphaneler, el yazmalar × , konaklar, saraylar ve nice canlar yang × nda yok olmu ü tur. Günümüzde de patl × can közlemek için yak × lan ate ü ten yang × n ç × kt × ù × oluyor. Bursa Osmaneli’nde 19 A ù ustos 2012 günü, patl × can közlemek için yak × lan ate ü orman yang × n × na sebep olmu ü , dönemin en büyük orman yang × n × nda yakla ü × k 200 hektarl × k ormanl × k alan kül olmu ü tur. Evlerde patl × can k × zartmas × s × ras × nda ç × kan yang × nlar × n say × s × da az de ù ildir. Patl × can, Türk mutfa ù × nda çok s × k kullan × lan bir sebzedir. Patl × canl × makarna, patl × canl × börek, hünkâr be ù endi, imam bay × ld × , kar- n × yar × k, saray köftesi, sandal sefas × , peynirli patl × can, patl × can kebab × , f × r × nda patl × can, patl × canl × sufle, pehli, yo ù urtlu patl × can, peynirli patl × can, patl × can galet, patl × can dolmas × , patl × canl × pilav, patl × can çorbas × gibi çok say × da yeme ù i yap × l × r. Farkl × türleri bulunan patl × can, k × zartma ve kebap ya- p × m × nda s × kça tercih edilir. Patl × can içerdi ù i vitamin ve bile ü enler sayesinde sa ù l × k aç × - s × ndan çok faydal × bir sebze türüdür. Kalp sa ù l × ù × na faydal × olan patl × can, diyabet hastalar × için sa ù l × kl × bir besin kayna ù × d × r. Patl × can × n faydalar × aras × nda en önemlisi kilo verdirmeye yard × mc × olmas × d × r. Az ka- lorili olan patl × can × n, pankreas, karaci ù er ve böbrekleri kuvvetlendirdi ù ini, bol idrar söktürdü ù ünü, vücuttaki fazla suyu d × ü ar × bo ü altt × ù × n × ve kilo verdirdi ù ini kaydeden uzmanlar, ü eker hastalar × n × n, patl × can sala- tas × ndan çok fayda gördü ù ünü, kans × zl × ù a iyi geldi ù ini ifade etmektedir. Her besin gibi patl × can tüketimi s × ras × nda da dikkatli olunmas × gereken hususlar vard × r. Patl × can içerisinde nikotin maddesinin yer almas × sebebi ile fazla tüketimi damarlar- da ve organlarda baz × t × kan × kl × klara sebep olabilmektedir. Uzmanlara göre, patl × can, en sa ù l × kl × olarak kül veya ocakta pi ü irilip kabuklar × soyulmal × ve ince k × y × lmal × d × r. Közlenmi ü olarak veya tencere içerisinde kar × ü × k sebzelerle beraber tencere yeme ù i olarak tüketilmesi önerilmektedir. Çi ù olan patl × candaki baz × maddeler zehirlenmeye sebep olabildi ù inden pi ü mi ü halde tüketil- mesi tavsiye edilmektedir. Padi ü ah × n biri patl × can yeme ù ini çok se- vermi ü . Bir gün yemekte “ û u patl × can ne güzel sebzedir” demi ü . Dalkavu ù u hemen at × lm × ü “Hakl × s × n × z Sultan × m. Bu patl × can öyle lezizdir ki, k × rk çe ü it yeme ù i olur, tatl × s × olur, tur ü usu olur, yeme ù e doyamazs × n × z” diye methiyeler düzmü ü . Derken birkaç gün son- ra yemekte yine patl × can varm × ü . Padi ü ah da o gün tersinden kalkm × ü , “Ne bu yahu, yine patl × can, yine patl × can. Bari bir ü eye de benzese” diye kükremi ü . Dalkavuk hemen sözü alm × ü , “Yaa evet Sultan × m. Zaten kara kuru bir ü ey, tad × yok, kekremsi, yeme ù i yemek de ù il, tatl × s × tatl × , tur ü usu tur ü u de ù il”. Bunun üzerine Padi ü ah “Sana da bir ü eyler oluyor. Daha iki gün önce patl × can × öve öve bitiremedin. Bugün de yerin dibine bat × rd × n” deyince, dalkavuk hemen at × lm × ü , “Aman Sultan × m, ben sizin dalkavu ù unuzum, pat- l × can × n de ù il”. Kaynaklar 1. Akyava ü , A.Rag × p; “Asitane II, Evvel Zaman ú çinde ú stanbul”, s.128, Türkiye Diyanet Vakf × Yay × nlar × , Yay × n No:309, Ankara, 2000. 2. Bareilles, Bertrand; “ ú stanbul’un Frenk ve Levanten Mahalleleri, Pera-Gala- ta-Banliyöler”, s.62, Güncel Yay × nc × l × k, No:177, ú stanbul, 2003 3. Cezar, Mustafa; “Osmanl × Ba ü kenti ú stanbul, ú stanbul Yang × nlar × ”, s.434, Erol Kerim Aksoy Kültür Yay × nlar × , No:2, ú stanbul, 2002 4. Ergin, Osman Nuri; “ ú stanbul Yang × nla- r × ”, Mecelle-i Umur- × Belediyye, Cilt 3, s.1183, ú BB Kültür Yay × nlar × , No:21, 1995. 5. Koçu, Re ü ad Ekrem “ ú stanbul Tulum- bac × lar × ”, s.498, Do ù an Kitapç × l × k, ú stanbul, 1981. 6. Saraço ù lu, A.Cemaleddin; Eski ú stan- bul’dan Hat × ralar, Haz × rlayan: ú smail Devri ü o ù lu, s.138, Kitabevi, ú stanbul, 205. 7. Sezer, Sennur ve A.Özyalç × ner; “Bir Zamanlar × n ú stanbul’u, Eski ú stanbul Ya ü ay × ü ve Folkloru”, s. 83, ú nkilap Ki- tabevi, Ankara, 2005.