Yangın ve Güvenlik Dergisi 178. Sayı (Ekim 2015)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 178 65 YANGIN - MAKALE ettirilmesi daha az güvenli bir elektrik sistemi meydana getirmesidir. Baz × du- rumlarda, örne ù in hastanelerde, bu sis- temler 7/24 ya ü am deste ù i vermektedir. Çal × ü × r durumdayken bu sistemlerin de- vaml × l × ù × n × sa ù lamak endüstride oldukça yayg × nd × r. Endüstri baz × zaman-ak × m e ù - rilerine 0,10 saniye içinde veya e ù rinin daha az bir bölgesinde üst üste binme- sine izin vererek sa ù l × k bak × m endüstrile- rinde güvenirlik ve emniyet aras × nda iyi bir denge bulmu ü tur. Bu birbiriyle yar × ü an önceliklerin uygun ü ekilde dengelenme- si bak × m × ndan iyi bir örnektir. Üzerinde durulmas × gereken önemli bir ayr × nt × referans dokümanlar × m × zda s × kl × k- la hatal × yorumlanan bir ifadedir. IEEE¹ 1584 “240V alt × ndaki voltaj de ù erinde çal × ü an cihazlar × n do ù rudan besleme sistemlerinde en az bir adet 125kVA veya daha büyük dü ü ük empedansl × bir trafo içermedikçe kapsama al × nmaya- ca ù × ” ifadesini kullanm × ü t × r. Bu ifadenin sebebi bu ü artlar alt × nda test yaparken voltaj ve mevcut kaçak ak × m × n bir ark patlamas × n × sürdürmek için yeterli ol- mayaca ù × d × r. Ancak NFPA 70E aç × k ola- rak 50V veya daha üstünde bir voltajla çal × ü an ve devredeyken üzerinde çal × - ü × labilen tüm cihazlar × n incelenmesi ve etiketlenmesini ü art olarak öngörmü ü tür. 75 kVA, 480 - 208/120 V aras × sekonderi üzerinde termal manyetik ü alteri olan bir transformatörün ü a ü × rt × c × bir ü ekilde yük- sek ark patlamas × kategorisinde oldu ù u durumlar vard × r. Bu özellikle zaman-ak × m e ù risi özellikleri ( bkz. Resim 4 ) nedeniyle daha eski ü alterler için geçerlidir. Gözden kaç × r × lmamas × gereken ba ü - ka bir önemli ayr × nt × da özel bir cihaz × n birden fazla besleme kayna ù × oldu ù u durumdur ( bkz. û ekil 5 ). Ark patlama- s × tehlikesi ü artlar × kaçak ak × m × besleyen kayna ù a göre de ù i ü ir ve her zaman daha büyük kaçak ak × m kayna ù × en kötü durum de ù ildir. Normal elektrik ü ebekesi kayna ù × na nazaran daha az kaçak ak × m üretme kapasitesinde bir acil durum je- neratörü olan farazi bir tesisi örnek ala- l × m. Transfer anahtar × n × n devam × nda yer alan cihazlar o anda hangi güç kayna- ù × n × n kendilerini besledi ù ine ba ù l × olarak de ù i ü ik ü artlara maruz kal × rlar ( bkz. û ekil 6 ). Jeneratör beslemesi s × ras × nda mev- cut kaçak ak × m daha dü ü ük bir ak × m derecesine dü ü er ve bu durumda cihaz × koruyan devre k × r × c × ak × m × n büyümesi için çok daha fazla zamana müsaade ede- bilir, neticesinde jeneratörde ü ebekede olandan çok daha yüksek kaza enerji se- viyesi olu ü ur. Bu cihaz en kötü durumun seviyesine göre etiketlenmelidir. Baz × durumlarda kurumlar, ba ù lan × lan ener- ji kayna ù × na göre, iki etiket kullanmay × tercih edebilir. Burada verilen örnekteki kaçak ak × m × n en yüksek ak × m de ù erini belirtti ù ini ve bunun her iki kaynak için de farkl × oldu ù unu aç × k olarak belirtmekte fayda vard × r. Ancak, ark patlamas × en yüksek kaçak ak × m × kullanarak yap × lan bir hesab × n türevidir, dolay × s × yla tesisin veya cihaz × n giri ü indeki (yukar × s × ndaki) transfer anahtar × n × n konumuna ba ù l × olarak ben- zer farkl × l × klar gösterir. Tasar × mla Entegre Olacak Teknolojiler Tasar × m a ü amas × nda etki yapacak bir ba ü ka etmen de elektrikli cihazlarda ark patlama tehlikesini hafifletmek için farkl × teknolojilerin kullan × lmas × d × r. Gerçekten de, e ù er NEC-2011 veya daha yeni bir yay × n × na göre çal × ü × yorsan × z, bu tekno- lojilerin baz × seviyelerine ihtiyaç olabilir. ú lk olarak 2011 y × l × nda “anl × k olmayan atma” olarak Madde 240.87 ile yönet- meliklere giren ve kar ü × l × k gelen bölümü yönetmeli ù in 2014 yay × n × nda daha ay- r × nt × l × ve ilgili her hususu içine alarak “Ark Enerjisinin Dü ü ürülmesi” ba ü l × ù × yla yay × n- lanm × ü t × r. Bu kavram tesislerde endüst- ride “anl × k olmayan” olarak at × f yap × lan ancak çok yüksek ani atma de ù erli olarak tasarlanm × ü baz × devre k × r × c × lar × n × onaylamak için getirilmi ü tir. Bu konudaki s × n × rlama ark patlamas × tehlikesini daima ak × lda tutmak için getirilmi ü tir. NEC-2014 yay × n × bu konuda niyetini aç × kça belirt- mekte veya bölgeye göre seçmeli ara kilitleme, fark esas × na göre çal × ü an rö- leler, azalt × lm × ü enerjili bak × m anahtarlar × ve bir enerji azaltan aktif ark patlamas × hafifletme sistemi veya uygun bir vas × ta kullan × lmas × n × gerektirmektedir. Bu yön- temlerin amac × A ü × r × Ak × m Koruma Cihaz- lar × n × n reaksiyon sürelerini h × zland × rarak ark patlamas × tehlikesini azaltmakt × r. Yönetmeliklere uyum için listelenen ilk yöntem “bölgeye göre seçmeli ara kilit- leme” yöntemidir. Bu yöntem büyük bir da ù × t × m tablonuz varsa ve feder (besle- me ünitesi)- ü alter reaksiyon süresini h × z- land × racak ü ekilde ayarlanabiliyorsa çok önemli bir tekniktir. Bu yöntemin olumlu yanlar × oldukça ucuz olmas × d × r. Seçmeli koordinasyonu korur ve uzun y × llard × r ge- li ü tirilen yayg × n bir teknolojidir. Seçmeli olarak koordine etmek istedi ù iniz daha û ebeke û ebeke XFMR Besleme ü alteri Ana ü alter B ar × za noktas × Nötr hat Toprak hatt × A ar × za noktas × û ekil 5. ¹ Elektrik elektronik müh. kurumu (ins. of elec. and elec. engin.)