Yangın ve Güvenlik Dergisi 181. Sayı (Mart 2016)

øù GÜVENL øöø - MAKALE YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 181 88 kullan × rken 7.000 V, masada çal × ü × rken 6.000 V, elektrostatik enerji ile yüklenirler. 3.De ù erlendirme Elektronik devre elemanlar × sinsi katiller, hal × vinneks, lastik dö ü enmi ü zeminler, lehim pompas × , plastik c × mb × z, vinyleks dosya kapl × klar × gibi yüksek miktardaki statik elektrik üreteçleridir. Yüksek statik üreteçleri olan ve yayg × n olarak kulla- n × lan plastikler, bantlar ve statik elektrik üreteci aletler, çal × ü ma ortamlar × nda bulundurulmamal × d × r. Bunlar × n kullan × m × - n × n zorunlu oldu ù u ortamlarda ise statik yüklenmeyi önlemek için iyon üreteçler kullanmal × d × r. Bir ba ü ka önemli husus ise bütün personelin elektrostatik de ü arjdan korunma konusunda bilgilendirilmesi- dir. Yüksek nemin statik yükü azaltt × ù × da yayg × n bir görü ü tür. Gerçekte ortamda yüksek nem bulunmas × statik enerjiyi azaltmaktad × r. Çal × ü × lan ortamda nemin bulunmas × , statik enerjinin olu ü um mik- tar × n × azalt × r fakat hiçbir zaman ortadan kald × rmaz. Statik hasar önleyici önlemler için daima bir topraklama bilezi ù i tak × l- mal × d × r. Topraklama bilezi ù i insan × do ù - rudan topra ù a ba ù lar ve üzerinde statik elektri ù i de yava ü yava ü topra ù a verir. Topraklama bilezi ù i i ü e ba ü lamadan önce muhakkak tak × lmal × d × r. Uygun bir ü ekilde ba ù land × ù × nda ve bile ù e s × k × ca oturdu ù una emin olunmal × d × r. Bilezi ù i ç × - karmak, çal × ü ma ortam × ndan ç × kmadan önce yap × lacak en son ü ey olmal × d × r. Elemanlar ve kartlar koruyucu paketlerin- den sadece statik korunmal × alanlarda ç × kar × lmal × d × r. Elektronik devre eleman- lar × kutulanmam × ü ve k × l × flanmam × ü sa, korunmas × zd × r. Elektronik devre eleman- lar × statik korunmal × kaplarda muhafaza edilmeli ve ta ü × nmal × d × r. E ù er elektro sta- tik de ü arjdan cihaz ve sistemler çok dü- ü ük bir maliyetle korunmu ü olursa, bak × m onar × m, parça i ü gücü ve zaman mali- yetlerinden tasarruf edilmi ü olacakt × r. Genel bir tedbir olarak, parlay × c × , patlay × - c × gaz, buhar ve tozlar × n bulundu ù u i ü yeri bölümleri, öteki yerlerden ayr × lmal × , giri ü - ler kontrollü olmal × , ayr × ca bu giri ü lerde insan vücudu üzerindeki statik elektrik yü- künü bo ü altacak «Nötralizatörler” bulun- mal × d × r. úü çiler böyle bir k × sma girerken, bu nötralizatöre ellerini ve üzerlerini süre- rek, sahip olduklar × statik elektrik yükünü bo ü altmal × d × r. Geli ü en teknoloji elektronik cihazlar × n boyutlar × n × küçültürken, boyutlar × n küçül- mesi devre elemanlar × üzerinde negatif bir etki yaparak elektro-negatif yüklerden daha da etkilenir hale gelmelerinden neden olmu ü tur. Günümüz insan × n × n ay- r × lmaz bir parças × olan modern elektro- nik cihazlar ve cihazlar × olu ü turan hassas devre elemanlar × elektro statik yükler için daha büyük önem ta ü × maktad × r. Bunun as × l nedeni elektronik cihazlar ve devre elamanlar × n × n paketlenmesinde kulla- n × lan ambalaj maddelerinin yap × ld × k- lar × maddelerin de büyük önemi vard × r. Elektro statik elektrik, iki farkl × yüzeyin birbi- riyle temasa girip ayr × lmalar × ndan sonra olu ü an durgun potansiyeldir. Bu etki po- zitif ve negatif elektronlar × n serbest b × ra- k × lmas × ve i ü aretlerinin de ù i ü mesinden dolay × meydana gelmektedir. Malzeme iletken de ù ilse yük çok fazlad × r, de ü arj sü- resi çok uzundur. Malzeme sadece elekt- rostatik de ü arj sistemi uygulan × rsa de ü arj olabilir. De ü arj genelde insan × n farkl × po- tansiyelde bir yere temas × ile olur ve çok h × zl × gerçekle ü ir. Örne ù in hepimizin araç- lar × n × n kap × koluna temas etti ù imizde bu olay × hissetmi ü izdir. Kapa ù × ç × kartt × ù × m × z- da duydu ù umuz k × v × lc × m sesleri de örnek olarak gösterilebilir. Ar × zal × olan elektronik bir eleman × ölçü aleti yard × m × yla kolayca test edebiliriz. Fakat elektrostatik de ü arja maruz kalm × ü bir devre eleman × n × n ya- p × lan ölçümlerde sa ù lam oldu ù u tespit edilse bile bu eleman × n görevini tam ya- paca ù × anlam × na gelmez. Bilindi ù i gibi elektronik devre elemanlar × t × pk × canl × lar × olu ü turan hücreler gibi çok ince tabaka- dan olu ü urlar. Elektrostatik de ü arja maruz kalm × ü bir devre eleman × n × n da bu ince tabakalar × k × smi olarak zarar görmü ü ola- bilir. Devre elemanlar × n × n ço ù unlu ù unun testi devreye monte edilmeden veya voltaj uygulamadan önce yap × lmakta- d × r. Hal bu ki bu elemanlar × n olu ü turdu ù u devrelere ak × m uyguland × ù × nda hassas ölçümleri yapabilse, o zaman elekt- rostatik de ü arja maruz kalm × ü eleman × n beklenen performans × göstermedi ù i or- taya ç × kar 4.Öneriler 1. Parlay × c × s × v × lar × n konuldu ù u bütün depolar, boru donan × mlar × ve ba ù - lant × lar × , olu ü abilecek statik elektri ù in bo ü alt × lmas × için uygun bir ü ekilde topraklanmal × d × r. Bu topraklanma, depo veya tank in ü a edilirken sabit olarak yap × lmal × d × r. Parlay × c × s × v × lar × n (parlama noktas × 38°C dan a ü a ù × olan s × v × lar) depolama tanklar × ndan kara ve deniz tankerlerine aktar × lma- lar × esnas × nda, ayr × ca toprakl × olan depo tanklar × n × n madeni aksam × ile tankerlerin madeni aksam × k × sa dev- re yap × larak, e ü potansiyel yüzeye getirilmelidir. 2. K × sa devreleme ve topraklama, par- lay × c × s × v × lar × n bir kaptan ötekisine aktar × lmas × i ü lemi esnas × nda da ya- p × lmal × d × r. S × v × parlay × c × ve patlay × c × maddelerin çok büyük ak × ü h × zlar × ile doldurulup bo ü alt × lmas × ndan, s × çra- mal × ve yüksek bas × nçla doldurulma- s × ndan kaç × n × lmal × d × r. 3. Statik elektrik, ö ù ütülerek toz haline getirilmi ü maddelerin pnömatik kon- veyörlerle ta ü × nmas × esnas × nda da meydana gelir. Meydana gelecek statik elektrik yüklerinin, ark yapma- dan sürekli olarak bo ü alt × lmas × n × sa ù - lamak için, konveyörün ayr × nt × l × metal borular × , bütün hat boyunca birbirle- rine ba ù lanmal × , yani k × sa devrelen- meli ve ayr × ca topraklanmal × d × r. 4. Tabanca boyas × i ü inde, boya ta- bancas × , boyanacak metal par- çalar, boya hücresinin bütün metal aksam × , aspirasyon sistemleri, boya kaplar × aras × nda bir potansiyel fark × olmamal × d × r. Bu maksatla, bütün bu k × s × mlar topraklanmal × ve ayni toprak potansiyeline getirilmelidir. 6. Genel bir tedbir olarak, parlay × c × , patlay × c × gaz, buhar ve tozlar × n bu- lundu ù u i ü yeri bölümleri, öteki yerler- den ayr × lmal × , giri ü ler kontrollü olmal × , ayr × ca bu giri ü lerde insan vücudu