Yangın ve Güvenlik Dergisi 182. Sayı (Nisan 2016)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 182 66 YANGIN - MAKALE Çok (Süper) Yüksek Binalar × n Yang × n Güvenlik De ù erlendirmesi: Shanghai Tower Binas × ú çin Bir Vaka ú ncelemesi Jian JIANG ú n ü aat Mühendisli ù i Fakültesi, Tongji Üniversitesi, û anghay, Çin, Lingzhu CHEN Shanghai Key, Yap × Güvenli ù i Mühendisli ù i Laboratuvar × , û anghay Bina Bilimleri Ara ü t × rma Enstitüsü, û anghay, Çin, Shouchao JIANG Guo-Qiang LI State Key, Tongji Üniversitesi ú n ü aat Mühendisli ù i Fakültesi Afet Azaltma Laboratuvar × , û anghay, Çin Asif USMANI Edinburg Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Edinburg, ú ngiltere Shanghai Tower büyük çekirdek-d × ü destekli iskeletli (mega frame-core- outrigger) lateral dayanma sistemleri olan mevcut çok yüksek binalardan biridir. Binan × n yang × n için yap × sal güvenli ù ine çok dikkat edilmi ü tir. Bu yaz × Shanghai Tower binas × n × n yang × n an × ndaki performans × hakk × nda ba ù × ms × z bir inceleme sunmaktad × r. Özet ú ncelemede; standart yang × nlar ve paramet- rik yang × nlar olarak iki de ù i ü ik senaryo dikka- te al × nm × ü t × r. Yang × na kar ü × dirençte anahtar konunmdaki eleman beton çekirdek, mega sütunlar, kompozit malzemeden yap × l × zemin, d × ü destek kafes kiri ü leri (trusses) ve ba ù kiri ü leri ilk olarak incelenmi ü tir. Bu elemanlar × n yang × - na gerçek direnme periyotlar × tasar × m yang × n dirençlerinin çok ötesinde bulunmu ü tur. Çev- resel çelik sütünlar ve ku ü ak kiri ü lerinin a ù ele- manlar × gibi yang × n direnci zay × f elemanlar kalan yap × n × n kademeli y × l × lmaya olan kar ü × di- rencini incelemek için ç × kart × lm × ü t × r. Sonuçlar Shanghai Tower binas × n × n yang × nla ba ü lat × lan kademeli y × k × lmaya kar ü × minimum 3 saatlik yang × na dirençli oldu ù unu göstermi ü tir. Beton elemanlar × n çelik elemanlara nazaran daha az kal × c × yer de ù i ü tirmesi olmu ü tur. Benzer yap × tasar × mc × lar × na çekirdek ve mega sütunlar aras × ndaki ba ù lant × y × garanti etmek için etkili bir yang × n korumas × n × n d × ü destek kiri ü leri için sa ù lanmas × önerilmektedir. Anahtar kelimeler: Yang × n güvenli ù i , Vaka in- celemesi , Shanghai Tower, Çok yüksek bina, Kademeli y × k × lma 1. Giri ü Çelik-beton karma yap × lar çelik ve beton ya- p × lar × n üstünlüklerini birle ü tirir. Bu da karma yap × lar × yüksek katl × ve çok yüksek katl × (gök- delen) uygulamalar × için özellikle uygun hale getirir. Ancak çelik yap × lar esas olarak yang × na dirençli de ù ildir zira yang × n s × ras × nda s × cakl × k 600°C veya üzerine yükseldi ù inde çeli ù in gü- cünün büyük k × sm × kaybolur. Beton ise yüksek s × cakl × klarda kabarmaya, pul pul dökülmeye u ù rar, bu ise güçlendirme yap × s × n × n zaman × n- dan önce yang × na maruz kalmas × na neden olur ve beton yap × lara ciddi zarar verir. Yan- g × n olma olas × l × ù × dü ü üktür. Ancak bu tarz bi- nalar × n yüksek olma nitelikleri nedeniyle, daha uzun süreli yang × na maruz kalma ihtimalleri yüksektir, örne ù in; bir terör sald × r × s × . Böyle bir olay meydana geldi ù inde, yang × n korumas × - n × n olmas × na ra ù men, baz × yap × elemanlar × n × n yerel yük ta ü × ma kapasitelerini yitirme olas × l × ù × tasarlanandan çok daha ciddi yang × nla kar ü × - la ü ma gibi olas × nedenlerin bir araya gelmesi nedeniyle oldukça yüksektir. Darbeler nede- niyle yang × n korumas × n × n kaybolmas × (Dün- ya Ticaret Merkezi örne ù i) veya dayan × kl × l × ù × n kaybolmas × gibi. Bir yap × e ù er, baz × elemanla- r × n × n yerel olarak bozulmas × sonras × kademeli çökü ü e kar ü × direncini kaybetmi ü se, bunun so- nucu olarak felaket olarak adland × r × labilecek kademeli y × k × lma meydana gelebilir ve son derece yüksek adetlerde can ve mal kayb × ve ölçülemeyen toplumsal darbe gibi müthi ü bir trajediye yol açabilir. Binalar × n kademeli olarak y × k × lmas × “ba ü lang × ç- ta küçük bir mahalde yerel olarak meydana gelen bozulman × n binada elemandan ele- mana yay × lmas × , sonunda tüm yap × n × n veya orant × s × z olarak büyük bir k × sm × n × n çökmesi ” olarak tarif edilmektedir. Binalar × n y × k × lma per- formanslar × n × n de ù erlendirilmesi ve orant × s × z büyük bir k × sm × n × n çökmesini azaltmak için al × nacak önlemler çe ü itli tasar × m kurallar × için- de bulunabilir. Bunlar tie force (etriye kuvveti metodu), alternate path (alternatif yol meto- du) ve specific local resistance (özel mahalli direnç metodu) gibi üç ana tasar × m yöntemini önermektedir. Bunlar içinde alternatif yol me- todu en yayg × n kullan × land × r. Kademeli y × k × lma göreceli olarak nadir bir olayd × r zira binada ye- rel olarak hasar × ba ü latacak anormal bir yükle- me ve bozulman × n yay × lmas × na direnç göste-