Yangın ve Güvenlik Dergisi 183. Sayı (Mayıs-Haziran 2016)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 183 TULUMBACI 8 Prof. Dr. Abdurrahman KILIÇ ú TÜ Makina Fakültesi Su Sisi Söndürme Sistemi Günümüzde, yang × ndan korunma ve yang × n söndürme sistemleri her geçen gün daha fazla önem kazanmaktad × r. Ku ü kusuz, yang × n söndürme sistemleri içerisinde en güvenilir olan × otomatik ya ù - murlama sistemleridir. Tesisat mühendisle- ri taraf × ndan × slak, kuru, ön tepkili, su sisi ve çevrimli gibi farkl × ya ù murlama sistemleri tasarlanmaktad × r. Di ù er taraftan, otomatik ya ù murlama teknolojisinde, ba ü l × k tiplerin- de ve sistem tasar × m kriterlerinde çok h × zl × geli ü me ve de ù i ü me olmaktad × r. Sulu söndürme sistemlerinin yanmayan malzemelere zarar verece ù i özel kullan × m alanlar × için gazl × söndürme sistemleri ge- li ü tirilmi ü , ancak s × zd × rmazl × ù × n sa ù lanmas × , k × s × tl × kapasiteye sahip olmas × , i ü letme ve test problemlerinin bulunmas × , söndürme etkisinin yeterli olmamas × , insan sa ù l × ù × na zararl × olmas × gibi faktörlerden dolay × gazl × söndürme sistemleri terkedilmektedir. Günümüzde, gazl × söndürme sistemlerinin alternatifi olarak daha güvenilir olan su sisi (water mist) söndürme sistemi geni ü çapta kullan × lmaya ba ü lanm × ü t × r. Etkili sön- dürme özellikleri olan su sisi sistemi; elektrik odalar × , data merkezleri, tarihi binalar, müzeler, gaz türbinleri, trenler, gemiler, uçaklar, uzay mekikleri, petrol platformlar × gibi birçok alanda tercih edilmekte ve kullan × lmaktad × r. Su sisi sistemlerinde, standart ya ù murla- ma sistemlerine göre, daha yüksek ba- s × nçl × suyun, daha küçük çapl × orifislerden geçirilmesiyle, daha küçük çapl × damlac × klardan olu ü an bir sprey elde edilir. Su bas × nc × artt × kça ve orifis çap × küçüldükçe spreyi olu ü turan damlac × klar × n çap × azal × r. Damlac × k çap × 5 kat azal- t × l × rsa damlac × k say × s × 125 kat ve yüzey alan × 25 kat art × r × lm × ü olur. Yüzey alan × artt × ù × için so ù utma ve bo ù ma etkisi art × ù × ndan, standart ya ù murlama sistemine göre kullan × lan söndürme suyu miktar × yakla ü × k %90 oran × nda azal × r. Genel ve basit bir tan × mla, bir sprey olu ü tu- rabilmek için, bir atomizör yard × m × yla, be- lirli bir s × v × kütlesinin toplam yüzey alan × n × n art × r × lmas × gerekir. Sprey kalitesinin temel göstergelerinden biri, sprey olu ü umundan sonra tüm damlac × klar × n yüzey alanlar × toplam × n × n, atömizör giri ü indeki s × v × kütle- sinin yüzey alan × na oranla art × ü miktar × d × r. Sistembas × nc × artt × kça damlac × klar küçülür ve bunun sonucu olarak damlac × klar × n bir- likte kaplad × klar × alan büyür. Alev önündeki s × cakl × ù × ve beraberinde oksijeni süratle dü ü ürebilen bir sistemdir. Dü ü ük bas × nçl × su sisi sistemleri 12,5 bardan daha küçük bas × nçlarla çal × ü × r. Orta bas × nç aral × ù × 12.5 ve 35 bard × r ve yüksek bas × nçl × sistemlerde bas × nç 120 bara kadar yükselir. Günümüzde yayg × n olarak kullan × lan su sisi sistemleri ilk olarak 1940’larda baz × özel uygulamalar için kullan × lm × ü t × r. 1950’li y × llarda ortaya at × lan ve çok küçük su tanecikleriyle gerçekle ü tirilen söndür- me sistemine olan ilgi 1990’l × y × llarda ba ü lam × ü t × r. Su sisi söndürme sistemlerini hareketlendiren iki olaydan biri Montreal protokolü (16.Eylül.1987) ile ozon tabaka- s × n × azaltan maddeler 90’l × y × llarda halonlu söndürücülerin yasaklanmas × , ikincisi ise Uluslararas × Denizcilik Örgütü (IMO-Interna- tional Maritime Organization) taraf × ndan getirilen denizde can güvenli ù i kriterleridir. “Scandinavian Star” yolcu feribotunda 7 Nisan 1990 sabah × nda meydana gelen yang × nda 158 ki ü inin ölmesinden sonra, Uluslararas × Denizcilik Örgütü gemilerde güvenlik ü artlar × n × iyile ü tirmeye ba ü lad × ve alternatif ya ù murlama sistemleri için montaj k × lavuzlar × ve bunlar × n yan × nda test prosedürleri geli ü tirildi. Denizde can güvenli ù i (SOLAS-Safety of Life at Sea) standartlar × nda revizyonlara gidildi ve 1 Ekim 1994 y × l × ndan itibaren hizmete giren, uluslararas × ta ü × mac × l × k yapan ve 36 yol- cudan fazla kapasiteli gemilerin otomatik ya ù murlama sistemi veya e ü leni ù iyle korunmas × zorunlu k × l × nd × .