Yangın ve Güvenlik Dergisi 183. Sayı (Mayıs-Haziran 2016)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 183 9 TULUMBACI Eylül 1987’de Montreal Protokolü ile Ozon tabakas × n × incelten CFC gaz- lar × n × n ve baz × halonlar × n üretiminin ve tüketiminin a ü amal × olarak durdu- rulmas × , su sisiyle yang × n söndürme sistemlerine olan ilgiyi yükseltti ve su sisi ara ü t × rma ve geli ü tirme konu- su oldu. Su rezervinin k × s × tl × oldu ù u durumlar (örne ù in uçaklar ve uzay mekikleri gibi) ve söndürme s × ras × n- da ve sonras × nda drenaj sorunlar × olan uygulamalar da su sisi sistemi için yap × lan ara ü t × rmalar × h × zland × rd × . Daha sonra, su sisi konusunda çal × ü an ü irketler, ara ü t × rma kurulu ü lar × , kurumlar, sigorta ü irketleri, kontrol yetkisi olan yetkililer ve ü ah × slar için bir platform olu ü turmak amac × yla 4 Nisan 1998’de Uluslararas × Su Sisi Derne ù i (IWMA) kuruldu. Su sisinin etkin bir söndürme sistemi olmas × bu konu üzerinde son y × llarda çok fazla ara ü t × rma yap × lmas × na neden olmu ü tur. Uluslararas × alanda en etkin yang × n gü- venlik standard × olan Amerikan Ulusal Yang × n Güvenlik Kurulu ü u (National Fire Protection Association, NFPA) 1993 y × l × nda endüstriyel ve sanayi tesislerinin ortak kat × - l × m × ile bu yeni söndürme sistemi üzerine bir standart olu ü turmaya karar vermi ü tir. ú lk bak × ü ta klasik ya ù murlama sistemlerine veya aç × k nozullü sistemlere benzeyen su sisi, asl × nda kendi içinde çok farkl × bir mekanizmaya sahiptir. Su sisi yang × n söndürme sistemlerinin bo ù ma ve so ù utma etkisi bulunmakta- d × r. Su sisi sistemlerinde s × cak gazlardan, yak × ttan ve yan × c × maddelerden olmak üzere üç ayr × bölgeden aç × ù a ç × kan × s × so ù utma etkisiyle ortamdan uzakla ü t × r × - larak yang × n söndürülür. Yang × n yükünün büyük oldu ù u ve tamamen söndürmenin olmad × ù × yang × nlarda yang × n × n yay × lmas × önlenmektedir. Su sisi sistemindeki suyun damlac × k boyutu yang × na müdahalede çok büyük öneme sahiptir. Damlac × k boyutunun azalt × lmas × durumunda × s × geçi ü yüzeyi artmakta ve so ù utma etkisi buna ba ù l × olarak etkin hale gelmektedir. Yan × c × maddeden × s × çekilmesi esnas × nda küçük tanecikli su sisine fazla ihtiyaç yoktur. Büyük su tane- ciklerinin kullan × ld × ù × sistemler bunu çok rahat bir ü ekilde gerçekle ü tirebilirler. Fakat s × cak gazlardan ve alevden × s × çekilmesi i ü leminin küçük su tanecikli sistemlerle yap × lmas × yang × n × n söndürülmesinde birçok avantaj sa ù lamaktad × r. Küçük su damlac × klar × yang × n üzerine püskürtüldü- ù ü esnada temas yüzeyinin artmas × n- dan dolay × daha fazla × s × so ù urulacakt × r. Is × n × n yakla ü × k olarak %30-60 oran × nda so ù urulmas × yang × n × n kontrol alt × na al × n × p söndürülmesini sa ù lamaktad × r. Parlama s × cakl × ù × n × n yüksek oldu ù u s × v × yang × nlar × nda alevin so ù utulmas × ve × ü × n × mla olan × s × transferinin azalt × lmas × yang × n × n söndürülmesini sa ù lar. Fakat parlama s × cakl × ù × n × n dü ü ük oldu ù u s × v × yang × nlar × nda so ù utma ile söndürme ba ü ar × l × olmamaktad × r. Kat × yang × nlar × nda da alevin so ù utulmas × , yak × t yüzeyine × ü × n × mla olan × s × transferini azaltmaktad × r. Ayn × zamanda alevin so ù utulmas × yla yan- g × n esnas × ndaki alev yüksekli ù i ve duman h × z × azalaca ù × ndan kat × yüzeyde buhar- la ü mam × ü büyük su tanecikleri kalmakta ve yang × na müdahalede olumlu yönde etki etmektedir. Yang × n × n söndürülmesi esnas × nda bo ù - ma etkisinin uygulanabilmesi için alan içerisindeki oksijen miktar × n × n seyreltilmesi gerekmektedir. Genel kullan × m alanlar × na bakt × ù × m × zda, so ù utma etkisine oranla bo ù ma etkisinin daha çok kullan × lan ve etkili bir yöntem oldu ù unu görüyoruz. Yan- g × namüdahale an × nda püskürtülen suyun aniden buharla ü mas × prensibi esas al × n × r. Mevcut olan oksijen miktar × n × n belirli bir de ù erin alt × na dü ü mesi için suyun buharla ü t × r × larak ortamdan ok- sijenin uzakla ü t × r × lmas × sa ù lan × r. Bunun için genel olarak yang × nlar × nda oksi- jen konsantrasyonu %14 de ù erinin alt × na dü ü ürülmeye çal × ü × l × r. Bir di ù er önemli konu ise, su sisi sis- temleriyle büyük yang × nlar × n, küçük yang × nlara oranla daha çabuk söndürülebilmesidir. Buna en büyük etken, büyük yang × nlardaki s × cakl × k de- ù erinin daha yüksek olmas × ndan dolay × yang × n an × nda püskürtülen suyun aniden buharla ü mas × ve ortamdan oksijenin sey- reltilmesi prensibidir. Ayn × zamanda büyük yang × nlarda ortamdaki oksijenin büyük miktar × yanma için kullan × ld × ù × ndan k × sa süre içerisinde oksijen miktar × n × n istenilen de ù erin alt × na dü ü ürülmesi küçük yang × n- lara k × yasla daha kolay olmaktad × r. Kaynaklar - Bal × k, G.; “Newton Tipi Olmayan Ak × ü kanlar × n Kullan × ld × ù × Sprey Ak × ü lar × n × n Deneysel Ve Teorik Olarak ú ncelenmesi”, Doktora Tezi, ú TÜ FBE, ú stanbul, 2010.. - ANSI, American National Standard for Wa- ter Mist Systems, ANSI7FM Approvals 5560, December 2007. - SOLAS, International Convention for the Safety of Life at Sea, 2005 – Version 9.4 - LPCB, Requirements and Test Methods for the Approval of Water Mist Systems for Use in Commercial Low HazardOccupancies, Loss Prevention Standard, LPS 1283, Jan. 2014. - NFPA 750, (2015) Standard on Water Mist Fire Protection Systems, National Fire Pro- tection Association, 2015, Quincy MA. - VdS, Water Mist Sprinkler Systems and Water Mist Extinguishing Systems, Vds 3188en:2015-05. - Mawhinney, J.R.; “Water Mist Fire Suppressi- on Systems”, Fire Protection Handbook, 20th Edition,2008. - Notarianni, K.; “Water Mist Fire Suppression Systems”, Proceeding Of Technical Sympo- sium on Halon Alternatives, Society Of Fire Protection Engineers And PLC Education Foundation, Knoxville, TN, June 27 – 28. - Pepi, J.; “Water Mist Fire Protection – When Less Is Better”, Fire Protection Products, Tyco Flow Control, 1997. - Yao, B., Fan, W. And Liao, G.; ” Interaction Of Water Mists With A Diffusion Flame In A Confined Space”, Fire Safety Journal, 33, 127 – 139, 1999.