Yangın ve Güvenlik Dergisi 185. Sayı (Eylül 2016)

YANGIN ve GÜVENL ø K SAYI 185 69 YANGIN - MAKALE le, yang × n olay yeri incelemesinde de belirleyici rol oynamaktad × r. Hacim ve kütle yap × s × ndaki bozunmalara ba ù l × de ù i ü imler sadece do ù al ortamda de ù il, endüstriyel yanma, yani ürün elde etmek için yak × t ve enerji tüketimi süre- cinde de olu ü abildi ù ini söyleyebiliriz. Bu de ù i ü im üretim alanlar × nda bir yandan ürün olu ü umunu sa ù larken, di ù er yan- dan üretim sürecinin mekanik/elektriksel eleman ve tesisatlar × nda × s × nmaya ba ù l × y × pranma veya yorulma ü eklinde ger- çekle ü mektedir. Üretim süreçlerinde meydana gelen yang × nlara bu de ù i ü im perspektiflerin- den bak × l × nca daha iyi anlayabiliriz. Ha- cim ve kütle yap × s × ndaki bozunmalara ba ù l × de ù i ü imler bazen insan hatas × yla da gerçekle ü ebilmektedir. Dolay × s × yla bir maddenin hacim ve kütle de ù i ü ikli ù ine ba ù l × bozunmas × maddenin tutu ü ma ka- biliyetini art × r × rken, tutu ü ma derecesini de bir o kadar dü ü ürerek kolayla ü t × rmaktad × r. Saha çal × ü malar × nda dikkatli inceleme yap × l × rsa bu durum rahatl × kla görülebilir. Yine Drysdale’in tan × mlamas × ndaki yan- maya, kimyasal ve fiziksel süreçler pen- ceresinden bak × ld × ù × nda atmosfer orta- m × nda maddenin kat × halden s × v × hale, s × v × halden ise gaz haline dönü ü mesine de yava ü yanma diyebiliriz. Çünkü mad- delerin bu dönü ü ümü için, yani reaksiyo- na girebilmesi oksijen ve belirli bir × s × ile mümkün olabilmektedir. û ayet yang × n olay yeri incelemesinde bu dönü ü ümü göz ard × edersek birçok yang × - n × n ç × k × ü sebebinin aç × klanmas × nda yeterli delilin sunulamayaca ù × n × söyleyebiliriz. Yava ü yanma nicel bir delil olarak mad- denin fiziksel ve kimyasal de ù i ü iminin y × pranma zaman × n × n kriti ù ini olu ü turmak- tad × r. Konut yang × nlar × nda mutfaklarda ç × kan yang × nlar × n say × s × ile konutlar × n di ù er bö- lümlerinde ç × kan yang × nlar × n say × sal veri- lerine bak × ld × ù × nda, yang × nlar × n % 50’sini mutfaklardaki aspiratörler ile di ù er elekt- rikli aletler olu ü maktad × r. Sahadaki tecrü- beler de bunu göstermektedir. Mutfaklar konumlar itibar × ile bir üretim bölümü ve süreci olarak bakt × ù × m × z- da,7/24 saat ya ù ve su buhar × ortam × n- da sürekli s × cak ve so ù uk hava aras × nda çal × ü an cihaz ve tesisatlar × n oldu ù unu çok rahatl × kla söyleyebiliriz. Buradaki so- ù uk ve s × cak hava tesisatlar × n izolasyon- lar × n × fiziksel olarak de ù i ü ikli ù e u ù rat × rken, buharlar ise tesisatlar × n ba ù lant × noktala- r × nda oksitlenmelere neden olmaktad × r. Bu oksitlenme ile yava ü yanma gerçek- le ü erek y × pranma zaman × n × h × zland × r- maktad × r. Keza banyolardaki çama ü × r makinesi ve elektrikli su × s × t × c × lar × nda da benzer sorunlar ile kar ü × la ü × lmaktad × r. Sahadaki ya ü anm × ü örneklere bakt × ù × m × z- da güne ü alt × nda kalan demir, ah ü ap, bakliyat, ot, kâ ù × t, kuma ü , polyester, PVC, kauçuk vb. birçok maddenin renklerinin sararmas × , kütle kayb × na u ù ramas × gibi fiziksel ve kimyasal de ù i ü ime u ù rad × ù × n × ç × plak gözle görebiliriz. Bu ba ù lamda güne ü × s × s × yla fiziksel ve kimyasal de ù i- ü ime maruz kalan bu nesnelerin yava ü yand × ù × n × söyleyebiliriz. Dolay × s × yla 435 - 557 °C s × cakl × kta tutu- ü abilecek PVC, uzun süre güne ü alt × nda kald × ù × nda yava ü yanmaya maruz kala- rak 350-400 °C’de tutu ü abilecek k × vam ve kütle haline gelebilir. Dolay × s × yla tutu ü - ma süresi ve derecesi daha k × sa sürede gerçekle ü mi ü olur. Sahadaki tecrübele- rimizden yola ç × kt × ù × m × zda itfaiye istas- yonuna gelen bir ihbar üzerine PVC hur- dalar × n × n depoland × ù × bir alandan koku geldi ù i bilgisine ula ü × lm × ü t × r. Olay yerinde yap × lan incelemede hurdal × ù × n etraf × n × n çelik saçlar ile çevrildi ù i ve sekiz saat gü- ne ü × ü × nlar × na maruz kald × ù × görülmü ü tür. Hurdal × k fiziksel konumu itibar × ile yüksek derecede × s × depolad × ù × görülmü ü tür. PVC hurdalar × n × n aras × na yerle ü tirilen kim- yasal alg × lama detektörünün alarm ve- rildi ù i görülmesi üzerine mal sahiplerine hurdal × ù × n alt bölgelerinden havaland × r- ma menfezlerinin aç × lmas × veya PVC’nin gölge ortam × na ta ü × nmas × bildirilmi ü tir. “Burada bir ba ü ka husus ise tutu ü turma kayna ù × n × n tutu ü acak malzemenin he- men tutu ü turmas × veya hemen tutu ü ma- y × sa ù layam × yorsa kütleyi ne kadar bir süre × s × tarak tutu ü turma k × vam × ve kütle haline getirmesidir. Küçük kütlelerin tu- tu ü mas × daha kolay oldu ù u için, güne ü alt × nda veya proses halindeki PVC veya di ù er malzemelerin hacim ve kütlelerin- deki bütünlü ù ü bozunarak yüzeylerindeki olu ü an küçük parçac × klar kolay tutu ü a- cak olmas × nedeniyle yang × n ç × k × ü sebe- binin ön haz × rl × ù × n × yapmaktad × r. Çünkü olu ü an bu küçük parçac × klar hacim ve kütle olarak × s × kayna ù × kütlesinin hacim ve kütlesi ile e ü de ù er seviyeye geldi ù in- de veya daha alt seviyelere dü ü tü ù ünde tutu ü ma s × cakl × ù × na gelmi ü olmaktad × r.” Yava ü yanman × n, yukar × da belirtildi ù i gibi sadece do ù al ko ü ullar alt × nda de ù il ça- l × ü ma alanlar × nda kimyasal, mekanik ve elektriksel ko ü ullar × n alt × nda da gerçek- le ü ti ù ini söyleyebiliriz. Kimyasal, mekanik ve elektriksel yava ü yanmalar × na verebi- lece ù imiz örnekler ise makine ve motor- larda kullan × lan × s × nmay × önleyen ya ù lar; elektrik sarmal ve tesisatlar × n üzerlerinde- ki izolasyonlar ile gaz ve s × v × maddelerin