Yangın ve Güvenlik Dergisi 195.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

34 Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2017 yanginguvenlik.com.tr KAPAK KONUSU / MAKALE mektedir. Yüksek genleşme özelliği olan köpük sistemiyle normal su sprinkler sisteminin su kullanımı karşılaştırılmıştır. Yüksek genleşmeli köpük sistemini bu üstünlüğü aynı zamanda bu felaket sonrasındaki toparlanma işlemlerinin de normal su sprinkleri sistemine göre çok daha az olduğu anlamına gelmektedir. 1. GIRIŞ Ekonomi sürekli olarak büyüdüğünden, birçok boru hattı in- sanların ihtiyaçlarını karşılayamaz duruma gelmektedir. Boru hat- larının bütünlüğünü kontrol etmek, düşük kapasiteli boru hatlarını yüksek kapasiteli hatlarla değiştirmek ve boru devrelerini çalışır olarak korumak ve onarmak için genellikle aynı noktalardan yer al- tına derine doğru kazı yapmamız gerekmekte bu ise trafik sıkışıklı- ğına ve insanların günlük yaşamlarında rahatsızlığa neden olmak- tadır. Bu nedenle şehrin altyapı hizmetlerine ait inşaat projelerine çok kapsamlı boru hattı galerileri uygulanmaktadır. İlk çok kapsamlı boru hattı galerisi Fransa’da yapıldı. 1983 yılın- da şehir ortamını daha iyi duruma getirmek için Paris şehri yolla- rının altında büyük ölçekli kanalizasyon ağı konumlandırmak için, maksimum kesit alanı 6 metre yüksekliğinde ve 5 m genişliğinde, bir boru hattı galerisi oluşturdu. İçinde su borusu hatları, iletişim hatları ve basınçlı hava boru hatları ile trafik iletişim kablosu ve diğer kamu kolaylık tesislerinin yer aldığı çok kapsamlı boru hattı galerisi ilk komple çok kapsamlı boru hattı galerisini oluşturdu. O zamandan beri İngiltere, Almanya, Japonya, eski Sovyetler Birliği ve İspanya’da çok kapsamlı boru hattı galerileri yaptılar. Kente ait çok kapsamlı boru hattı galerisi şehrin günlük yaşan- tısı için gerekli olan, elektrik enerjisi dağıtım sistemi, su besleme ve gider sistemi, telekomünikasyon, gaz, ısıtma ve diğer boru hatları gibi tüm sistemleri yeraltında yer alan tek bir merkezi tünelde içer- mektedir. Çok kapsamlı boru hattı galerisinde aynı zamanda ken- dine ait ayrı tahliye, aydınlatma, iletişim, izleme ve diğer tesisler de bulunmaktadır. Galeride çok yoğun olarak boru hatları bulun- duğundan, özellikle elektrik ve gaz boru hatları aynı galeride yer aldığından galeri oldukça ciddi yangın tehlikesiyle karşı karşıyadır. Ming-hua Hu [1] boru hatları galerisinde gaz sızıntısı olması ve ya- yılmasının elektrik yangınına yola açabileceğini belirtmiştir. Bu ne- denle yangını mümkün olduğu kadar erken bir aşamada keşfetmek için otomatik yangın detektörleri ve alarm cihazları gerekmektedir. Tong-ming Wang [2] çok kapsamlı boru hattı galerisinde yangın ve gaz patlaması da dâhil olmak üzere yangın tehlikesinin analizini yaptı ve çok büyük ölçekte kısmi hasara yol açabileceğinden galeri içinde yangının genişlemesine mani olmak için yangın bölmeleri yapılmasına ihtiyaç olduğunu önerdi. Yu Sun [3] ise yangın koşul- ları altında çok kapsamlı boru hattı galeri yapısının yangına olan direnç kabiliyetini ele aldı ve boru hattı galerisinde yangının baş- langıç kademeleri için otomatik yangın söndürme sisteminin uygu- lanabileceğini önerdi. Hao Zhang [4] yangın emniyeti tasarımının çok kapsamlı boru hattı galerisi fonksiyonuyla, güvenli çalışma ve elektrik enerjisi sistemi hedefiyle birleşmesi gerektiğini belirtti. Hao Zhang aynı zamanda örnek olarak Wuxi’deki Tai nehri yakın- daki çok kapsamlı boru hattı galerisi örnek olarak kullandı. Xin-yi Chai [5] ise yangın emniyeti tasarımını Şanghay’daki Zhangyang yolu boyunca uzanan çok kapsamlı boru hattı galerisinde, siste- min gerekliliği, uygulanabilirliği dâhil olmak üzere ve galeri içinde yangın kontrolü için sağlanan su atomizerinin özet tanıtımıyla be- raber tanıttı. Li-dong Wang [6] çok kapsamlı boru hattı galerisin- de havalandırma ve duman tahliye sisteminin önemini belirtti ve havalandırma, alarm sistemi ve yangınla mücadele sisteminin her birinin diğeriyle eş güdümlü olarak çalışması gerektiğini önerdi. Bu yazı çok kapsamlı boru hattı galerisinde, yangın tipleri ve nedenleri, yangın özellikleri ve yangınla meydana gelen kayıplar analizi de dâhil olmak üzere, yangın tehlikelerini ele almakta ve daha sonra çok kapsamlı boru hattı galerisinin yangın emniyet ta- sarımı için referanslar vermektedir. 2. ÇOK KAPSAMLI BORU HATTI GALERISININ YANGIN TEHLIKESI ANALIZI 2.1. Yangın tipleri ve nedenleri Çok kapsamlı boru hattı galerisi içinde elektrik yangınına ne- den olabilecek birçok elektrikli cihaz ve kablo telleri bulunmakta- dır. Eğer galeride gaz borusu da bulunuyorsa, bu da gaz sızıntısı nedeniyle C tipi bir yangını veya patlamayı başlatabilir. Tahliye bo- rusu içinde akam kanalizasyon sıvısı da C tipi bir yangına neden olabilecek yanıcı gaz çıkartabilir. İzolasyon tabakalarının ve sıcak su ve klima borularının koruyucu tabakalarının malzemeleri kolay yanıcı malzemelerdir ve A sınıfı bir yangına neden olabilirler. Bun- dan başka bakım personeli düzenli bakım veya kontrol için galeriye indiklerinde yanlarında bazı yanıcı malzemeler veya objeler getire- bilir ve bunlar da A veya B tip yangına neden olabilirler. Boru hattı galeri içinde çok miktarda yanıcı objelerin olması, eşik sıcaklıklarının aşılması durumunda yangın meydana gelebi- lir. Boru hattı galerisinde sıcaklığın yükselmesi için birçok neden mevcuttur: ilk olarak, havalandırma sistemi tasarımı uygun de- ğildir veya havalandırmayı bozacak bir arıza meydana gelmiştir, daha sonra ısının dağıtılması aksamış ve bu da sıcaklığın artmasına neden olmuştur ve bunlar yangına neden olabilirler. İkinci olarak, elektrik telleri faz arızası, topraklamada kısa devre, zayıf elektrik bağlantısı, iletim hatlarında aşırı yüklenme veya diğer nedenler. Üçüncü olarak bakım personeli açık bir yangına neden olabilir veya kaza veya bilerek başka bir kaynak yangına neden olabilir. Çok kapsamlı boru hattı galerisinde ısının dağıtılması ve hava- nın üflenmesi için mekanik veya doğal havalandırma çıkışları vardır ve bunlar yanma için gereken oksijeni sağlar dolayısıyla çok kap- samlı boru hattı galerisindeki yangın tehlikesi yüksektir. 2.2. Yangının özellikleri (1) Çok kapsamlı boru hattı galerisindeki yangın süratle gelişir ve kolaylıkla genişler. Galeri uzun, dar, tüp gibi bir yapıdadır ve içinde çok az bölme vardır ve galeride bulunan elektrik hatları merkezde olacak şekilde ayarlanmıştır. Yangın çıktığında, kablolar çok miktarda yanıcı kap- lama malzemeleri içerdiklerinden, bir sonraki bölmeye atlayacaktır, yangın kolayca genişleyebilir. (2) Yangın çok miktarda yüksek sıcaklıkta duman üretecektir. Galeri içten içten yanabilir ve geri tepebilir. Çok kapsamlı boru hattı galerisi yerin altında olduğundan, ka-