Yangın ve Güvenlik Dergisi 195.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

KAPAK KONUSU / MAKALE 38 Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2017 yanginguvenlik.com.tr transmisyon hattıyla kontrol ünitesine aktarır, sonunda kontrol üni- tesi sinyali analiz eder ve monitöre gönderir. Kontrol ünitesi yangın alarm sisteminin kilit konumdaki en önemli noktasıdır. Kontrol üni- tesinde sinyal işleme, sinyal tanıma, sinyal hafızası, havalandırma ve otomatik yangınla mücadele bağlantı kontrol ekipmanlarına hizmet veren akıllı değerlendirme ve bağlantı yapma fonksiyonu bulunmaktadır. Boru hattı galerisinin ölçülerine göre, otomatik alarm sistemi bölgesel alarm sistemlerine, merkezi alarm sistemi ve yangın kontrol merkezi gibi bölümlere ayrılabilir. Çok kapsamlı boru hattı galerisi içinde yüksek voltaj taşıyan elektrik kablolarının ısınması kolaydır, hatta elektrik kabloları yan- masalar dahi, yanıcı gaz ve siyah duman çıkartacaklardır, dolayısıy- la duman algılayan alarmlar çok kapsamlı boru hattı galerileri için uygun değildir. Benzer şekilde, klasik nokta sıcaklık algılaması ya- pan alarmlar da elektrik kablolarının ısınması, ortamın nemli oluşu nedeniyle buralarda yüksek hata oranı gösterirler, ayrıca bu koşul- lar altında çalışan alarm devresi elemanlarının hizmet süresi veya kullanım ömürleri kısadır. Halen optik fiber ızgaralı sıcaklık algıla- ma sitemi uygun düzenlenmesi ve yüksek hassasiyeti nedeniyle tünellerde yangın algılaması için kullanılmaktadır, bu nedenle çok kapsamlı boru hattı galerilerinde yangın algılaması için elverişlidir. Yaygın olarak kullanılan başka bir algılama yöntemi de kızıl ötesi alev algılama sistemi kullanmaktır, ancak bir boru hattı galerisinde alev sinyallerini kapatacak çok sayıda boru vardır bu da sensörün montaj yeri için daha fazla dikkat gösterilmesini gerektirir. Kame- ra izleme sistemi, radyo sistemi ve yayın yapma sistemine de çok kapsamlı bir boru hattı galerisinde yangını erken aşamada algıla- mak ve alarm vermek için gerek duyulmaktadır. 3.3. Duman kontrol ve ortamdan çıkarma sistemi Duman kontrol ve dumanı ortamdan çıkarma sistemi yangın bölmelendirme tasarımını dikkate almalıdır, yani her yangın böl- mesine mekanik havalandırma koyulmalıdır. Bu duman kontrol ve dumanı ortamdan çıkarma sistemi genellikle havalandırma ve soğutma için kullanılır, yangın sırasında bu sistem aynı zamanda dumanı çıkarmak için de kullanılır. Hava akışı çıkışları, dumanın çı- kış delikleri ve hava besleme çıkışları boru hattı galerisinin üst orta veya üst yan kısımlarına yerleştirilir. Dumanı çeken fanın girişinde 280° kapalı bir duman damperi vardır ve her yangın bölmesinde iki adet dumanı ortamdan çıkarma fanına ihtiyaç vardır. Boru hattı galerisinde bir yangın meydana geldiğinde, yapılacak ilk iş doğal havalandırma akışını ve elektrikli havalandırma valflarını kapat- maktır. Yangın söndürüldüğünde, dumanı ortamdan çıkaracak fan ve kontrol valfları dumanın çıkartılması için açılmalıdır. 3.4. Yangınla mücadele sistemi Genel olarak çok kapsamlı boru hattı galerilerinde yangın hid- rantı sistemi esas yangın söndürücüdür. Tünel yangın yönetmeli- ğine göre her 45 metrede bir, bir takım olarak yangın hidrantı ve yangın söndürücü içeren bir yangınla mücadele istasyonu olması gerekir, burada kullanılacak yangın hortumu uzunluğu 25 met- re olacaktır. Her yangınla mücadele istasyonunda en az 2 takım taşınabilir kuru toz yangın söndürücü bulunması gereklidir. Kul- lanımlarını kolaylaştırmak için, galeride tekerlekli kuru toz yangın söndürücüler kullanılabilir. Otomatik yangın söndürme sistemi genel olarak sulu yangın söndürme sistemi ve gaz yangın söndürme sistemi olarak bölüne- bilir. Sulu yangın söndürme sisteminde yaygın olarak kullanılan su püskürtme sistemi ve yüksek basınçlı sus sisi sistemi; gaz yangın söndürme sisteminde ise heptafloropropan sistemi, S-tipi aerosol sistemi ve en son geliştirilmiş yangın izi-tespit tüp sistemi bulunur. Düşük maliyeti ve kolay bakımı nedeniyle geçmişte çok kap- samlı boru hattı galerilerinin çoğunda yangını söndürmek için su püskürtme sistemleri kullanılırdı. Ancak geniş çok kapsamlı boru hattı galerileri için, su püskürtme sisteminin daha çok suya ihtiyacı olacaktı ve yaşanan felaketten sonraki su tahliye işlemi de olduk- ça zor olacaktı, bu nedenle yangından sonraki toparlanma süreci uzayacaktı. Bu nedenle su püskürtme sisteminin yerini son yıllarda giderek yüksek basınçlı su sisi sistemi almaktadır. Yüksek basınçlı su sisi sistemi kısa zamanda yangını söndürebilir ve dumanı dışarı atabilir ve uzun süreli yangını da söndürebilir; sistemde kullanılan donanım çok az yer kaplar yani yangın söndürme ağı montaj için daha ince yapıdadır. Yüksek basınçlı su sisi sisteminin yüksek fiyat kalite oranı ve düşük bakımmaliyeti vardır, dolayısıyla kullanıcıların tercihini kazanmıştır. Ancak su sisi başlığı ve boruları kolay koroz- yona uğrayabilir, bu nedenle sistemler genellikle yüksek basınçlı yüksek kaliteli paslanmaz çelik ekipman kullanılmasını gerektirir ve bu ise sistemin toplam maliyetini yükseltebilir. Heptafloropropan yangın söndürme sistemi basit, küçük ve görüntüsü çok güzel bir sistemdir ve kolaylıkla çalıştırılabilir, da- hası, yangından sonra herhangi bir leke de kalmamaktadır. Ancak sistemin havalandırma ve otomatik kontrol gereksinimi yüksektir ve sistemde bir basınç kaçırma cihazı olması ve yıllık olarak kont- rolünün yapılmasına da ihtiyaç vardır. Kullanıldığında sistem bir daha kullanılamaz bu nedenle yüksek yatırım ve idame maliyeti vardır. Birçok havaalanı çok kapsamlı boru hattı galerisi bu sistemi kullanmaktadır ancak genel olarak Heptafloropropan sisteminin maliyeti çok yüksektir. S-tip aerosol sistemi de heptafloropropan yangınla mücadele sitemi ile benzer özelliklere sahiptir, bu neden- lerle gaz ile yangın söndürme sistemleri yaygın olarak kullanılma- maktadır. Son yıllarda, yangın izi tespit tüp sisteminin de çok kapsamlı boru hattı galerilerinde kullanılması önerilmektedir. Sistemin ça- lışma prensibi alev isi tespit tüpünü elektrik kablosu ile orta yü- zeye yerleştirmektir ve tüm yangın izi tespit tüpü karbon dioksit boru devresi içinden birbirine bağlanır. Yangın meydana geldiğin- de, tam basınç altındaki yangın izi tespit tüpünün en zayıf noktası, ki bu nokta yangının üst kısmındadır, sıcaklık yeterince yükseldi- ğinde patlayacaktır. Bundan sonra yangın izi tespit tüpü cihazı çalışır ve korunan bölgeye yangını otomatik olarak kontrol etmek ve söndürmek için karbon dioksit bırakır. Cihaz çalıştığında yangın izi tespit tüpü içindeki basınç kaybı nedeniyle, yangın alarm sistemi ile bağlan- tılı uçtaki basınç kontrol valfı gaz basıncı sinyalini otomatik olarak kuru kontak sinyaline dönüştürecektir. Böylece sistem hem algıla- ma hem yangın söndürme olarak çift maksatlı kullanılacaktır. Bu sistem boru hattı galerisini, özellikle elektrik kablolarını, gayet iyi koruyabilir bu nedenle oldukça ekonomiktir.