Yangın ve Güvenlik Dergisi 195.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

KAPAK KONUSU / MAKALE 40 Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2017 yanginguvenlik.com.tr 3.5. Tahliye ve acil durum aydınlatma sistemi Bakım personelinin, itfaiye elemanlarının ve kurtarma persone- linin güvenliklerinin sağlaması için çok kapsamlı boru hattı galerisi- nin her yangın ayırma bölmesinde güvenli bir çıkış olmalı veya her 80 metrede bir yer üstüne tahliye yapılacak kaçış çıkışları yapıl- malıdır. Çıkış olarak kuyu başı kontrolünün kullanılması durumunda kuyu başı kontrolü ile boru hattı galerisi arasında clas B tip yangın için kapısı olan 1,7m²’lik bir ön oda olmalıdır. Uzunluğu 150 metre- den fazla tek bölmeli galeride bağımsız bir havalandırma sistemi ve iletişim telefonu ve bunun yanında galeride çıkış yoksa geçici kaçış yeri olmalıdır. Yaya tahliyesi yolunda acil durum aydınlat- ması ve aydınlatılmış kaçış işareti olmalı ve aydınlatması ortalama aydınlatma ışığının %10’undan daha az olmamalıdır. Çıkışların ve cihaz operasyon yerlerinin aydınlatması 100 Lx den daha az olma- malıdır. Tahliye ışığı işaretleri zeminin 1.0 metre altına koyulmalı ve aralarındaki mesafe 20 metreyi geçmemelidir. Tüm işaretlerin mevkileri görünür ve açık olmalı ve boru hattı galerisinin ana giri- şine boru hattı galerisinin yangın bölmelendirmesi, cihaz odasının yeri ve mesafesi, bulunan boru hatları tipleri ve uyarılar hakkında basit ve açık anlaşılır bilgiler içeren bir işaret levhası koyulmalıdır. 4. ÇOK KAPSAMLI BORU HATTI GALERILERI YANGINLARINDA YÜKSEK GENLEŞMELI KÖPÜK SISTEMLERI UYGULAMASI Yüksek ve orta genleşmeli köpük sistemleri yönetmeliğinin 1994 yılında uygulanmaya başlamasından beri yüksek genleşmeli köpük sistemleri teknolojisi Çin’de sürekli olarak teşvik edildi ve uy- gulandı. Yüksek genleşmeli köpük mekanik hava kabarcıklarıdır ve su ile yüksek genleşmeli köpük etmen maddesinin belli bir hacım oranında karıştırılması ve daha sonra köpük jeneratöründe hava üflenmesiyle üretilir. Yüksek genleşmeli köpük sisteminin yangın ile karşılaştığında diğer geleneksel söndürme sistemlerime göre birçok üstünlüğü vardır. İlk olarak düşük yoğunluğu nedeniyle taşınması kolaydır ve akışkanlığının iyi olması sayesinde havanın itme gücüyle köpükler kolayca belli bir yüksekliğe veya uzak bir noktaya taşınabilir. İkinci olarak, yüksek genleşmeli köpük sistemleri her biri 10 mm çapın- da çok miktarda çok miktarda köpük üretebilir ve köpürme ora- nı genellikle 400 ile 800 kat arasındadır. Bu üstünlüğüyle yüksek genleşmeli köpük sistemi, köpüğü oluşturan hava kabarcıklarının alev ve hava ile zarar görme eğiliminde olması nedeniyle yüksek genleşmeli köpüğün alt seviyedeki ısıl kararlılığında olmasına rağ- men, bir birim zamanda yanmanın olduğu alanı hızla dolduracak ve alevleri söndürecek yeterli miktarda köpük üretebilir. Üçüncü olarak yüksek genleşmeli köpük yüksek ısıl izolasyon etkisine sa- hiptir. Çok sayıda köpük yanan maddeleri ve bunun yanında alev- lerin tehdidi altında kalmış olan personel ve cihazları havadan ayı- rabilir. Ayrıca köpük çok fazla hava içerdiğinden ve kendisi zararsız olduğundan olayda su altında kalan insanın nefessiz kalması gibi ikinci bir yaralanmaya sebep olmaz. İlave olarak yüksek genleşmeli köpük sistemi yangın sahnesinde çok daha az kalıntı bırakır ve ka- barcıkların kaybolma oranı yaklaşık 0,7m/h (milyon/saat) dir. Bu- nun anlamı yangın sahnesinin diğer yangın söndürme sistemlerine nazaran çok daha kısa zamanda temizleneceğidir. Yukarıda belirtilen üstünlüklerine dayanarak yüksek genleş- meli köpük sistemleri metalürji endüstrisinde, gemi inşa endüstri- sinde, termik elektrik santrallerinde, kömür endüstrisinde ve diğer yüksek yangın tehlikesi/yangın yükü olan alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu alanlar ayrıca yangından sonra mümkün oldu- ğunca çabuk toparlanması gerekli olan alanlardır. Çok kapsamlı boru hattı galerisinde yangın meydana geldiğin- de yüksek genleşmeli köpük sistemi kısa bir süre içinde çok büyük miktarlarda kabarcık yollayacaktır. Küçük kesit alanı olan bir boru hattı galerisini ele aldığımızda, yüksek genleşmeli köpük sistemi galerinin kesit alanını tamamen doldurabilecek ve yeterli kalınlık- ta bir köpük duvarı meydana getirecektir, bunun bir kısmı yangını söndürmek diğeri ise yangını bastırmak için havayı bloklayacaktır. Her yangın bölmesinin 100 m ile 200 m arasında olduğu çok kapsamlı bir boru hattı galerisinde 200 metreyi yangın ayırma sını- rı, kesit alanının genişliğini 6 metre, su altında kalan kısmın yüksek- liğini 3 metre, su basma süresini 3 dakika olarak alırsak, su altında kalan hacim V=1.200*3=3.600m³ olarak bulunur. Minimum köpük beslemesi yani R=V * CN *CL/t (CN köpük dengeleme katsayısı olarak 1.15, CL köpük sızıntısı dengeleme katsayısını 1.2 olarak al- dığımızda)=3.600*1.15*1.2/3dk.=1.656m³/dk. bulunur. Örneğin PF4- tipinde yüksek genleşmeli köpük jeneratörü (köpük yapma oranı r = 150 m³/dk, köpük karışımı akış oranı qh = 300 L/dk.) kullanarak [7], gerekli olan köpük jeneratörü miktarı N=R/r ≈ 11 ve köpük karışımının gerekli olan akış oranı Qh=N*qh=11*300=3.300 L/dk. dır. Yüksek genleşmeli köpük karışımı oranı K genellikle %3 olarak alınır, bu durumda toplam köpük karışımı sıvısı miktarı Qp=K•Qh=%3*3.300=99 L/dk. dır ve 3.201 litre/dakika suya ihtiyaç duyulur. Çok kapsamlı boru hattı galerisi yangınında yüksek gen- leşmeli köpük sisteminin ihtiyacını karşılamak için, yangın güven- liği bakımından 3,2 m³ yüksek genleşmeli köpük karışımı sıvısına ihtiyaç vardır. Bu durum için su püskürtme oranı için 6L/dk su alan bir su sprinkler sistemi için, sprinkler çalışmasının 10 dk sürmesi gereklidir, burada gereken su ise 3600*6*10=218.000L=218m³ dür. Şüphesiz ki yüksek genleşmeli köpük sistemleri kullanılan su mik- tarını büyük ölçüde azaltmaktadır bu da ekonomik maliyeti düşür- mektedir. Günümüzde toplam su basılmış yüksek genleşmeli köpük sis- temleri için köpük karışım sıvısı ve su rezervi payı ISO/DIS7076 standardını [8] ve Birleşil Krallığın BS 5306 standardını [6] uygu- lamaktadır, şöyle ki tüm sistemin sürekli olarak 25 dakika çalışması gerekmektedir, bu aynı zamanda ABD’nin NFPA 11 standardına da uygundur [10]. Bu ise çok kapsamlı boru hattı galerisinin yüksek genleşmeli köpük sistemi için en az 27 m² su ve 1 m³ köpük karışım sıvısı hazırlamasını gerektirir. 5. SONUÇ İnsanların yaşam taleplerinin artması, bunun yanında tüm ül- kede kentleşme yapıları inşaatlarının gelişmesiyle beraber çok kapsamlı boru hattı galerileri çeşitli boru hattı tesislerinin mühen- dislikle çok önemli alakaları nedeniyle giderek daha fazla dikkat çekmektedir. Başka bir ifadeyle, çok kapsamlı boru hattı galerisi şehrin işlevi için hayatın bağlı olduğu devreleri içermektedir. Çok kapsamlı boru hattı galerisinin yangın güvenliği bugün olduğu ka- dar gelecekteki çalışmalarda da üzerinde dikkatle durulmaya de-