Yangın ve Güvenlik Dergisi 195.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

YANGIN / MAKALE 60 Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2017 yanginguvenlik.com.tr 2.1 Basit bir Yangın için Tespit Söndürme Olay Ağacı (TSÖA) Yangın olayının olası sekanslarını belirlemek amacıyla yan- gın olay ağacı, bütün başarı olasılıkları dikkate alınarak Microsoft EXCEL yazılımında sayısallaştırılmaktadır. Yerleşim planı (şekil 1) genel olarak NUREG/CR-6850 tarafından önerileni takip etmek- tedir. Ancak, bu makale için itfaiye müdahalesi sabit halon ya da karbondioksit temelli gazsı söndürme sistemlerinin performansını etkileyebileceği için kompartıman izolasyonu itfaiye müdahale- sinden önce alınmıştır ve karbondioksit ya da halon temelli gazsı söndürme sistemleri bununla birlikte kullanılmıştır. Buna ilave ola- rak, anında tespit ve söndürme göz ardı edilmiştir; çünkü bunlar genelde kaynaklama ya da özel tespit cihazları içeren senaryolar için geçerlidir. Son olarak, itfaiye müdahalesi ile ilgili en üstteki olay sabit manuel söndürme için olan en üstteki olay ile birleştirilmiştir ve sonuç gruplarının sağladığı biçimde yangın sürecinin farklı aşa- malarına denk gelen birçok durumlu en üst olay olmuştur. Öncü analizin genel prensipleri ile uyumlu olarak, raporlan- mış olan ekipmanlardan herhangi bir tanesinin geçici modelin 24 saatlik misyon süresi boyunca olan olay anlatımında arıza- lanmış olmasının mümkün olmadığı kabul edilmiş, diğer yandan diğer bütün ekipmanların misyon süresi boyunca normal arıza olasılığı ile arızalanabileceği kabul edilmiştir. Tespit Söndürme Olay Ağacı (TSÖA)’nın bir sekansının bir gerçekte gözlemlenene eş olan bir hasar ayak izine yol açmasının beklendiği durumda GERÇEK sonucu atanmaktadır. Bu sonuç birden fazla dal için or- taya çıkabilmektedir çünkü her arıza kendi tarafından sonuçsal olmayabilmektedir. Tespit Söndürme Olay Ağacı (TSÖA)’nın en üst seviye olaylarındaki arızaların farklı kombinasyonlarına bağlı olarak, dikkate alınan sonuçları şu şekildedir; kompartıman içe- risinde orta seviye yayılma (ORTA SEVİYE), ani alevlenme son- rasında tam kompartıman yangını (BÜTÜN_ODA) ve yangın ori- jini kompartımanının dışındaki etkiler (YAYILMA). ORTA SEVİYE ve YAYILMA sonuç kategorileri tabii ki şiddet açısından farklılık gösteren birden fazla ayrı sonuçtan meydana gelebilmektedir. Dumanın, operatör aksiyonlarını engellemesi haricinde, kom- partıman dışında yayılma sadece ani alevlenme sonrasında olası görülmektedir. Tespit, izolasyon ve söndürme olaylarına yönelik güvenilirlik verileri NUREG/GR6850 ve Alman PSA Yönergesinde bulunan sı- nırlar içerisinde seçilmiştir. 2.2 İtfaiye Performansı Komponent arızlarında olduğu gibi, itfaiyenin gerçek olayda- kinden kesinlikle daha iyi performans sergilemiş olamayacağı hat- ta daha kötü performans göstermiş olabileceği şekilde itfaiyenin modellenmiş olması tercih edilmektedir. Örneğin elektrik yangınla- rı gibi daha geniş kategorideki yangınlardaki söndürme süresi gibi parametrelerin ortalamaları temelinde itfaiye ekibi performans tahminleri bu amaç için çok anlamlı olmayabilmektedir çünkü bunlar olayın, erişim kolaylığı ya da yangının boyutu gibi bireysel koşullarını göz ardı etmektedirler. Bu sebeple burada, gerçek olay temelinde itfaiye ekibinin başarısızlık olasılıklarını mümkün oldu- ğunca gerçekçi şekilde çıkartmak amaçlanmış ve iki aday model belirlenmiştir. 2.2.1 Yarı Ömür Orta Noktası Modeli Yarı Ömür Orta Noktası Modelinin konsepti Şekil 2’de gösteril- miştir. Müdahale süresi tr’nin geçmesinden sonra, yangının tespiti ve itfaiye ekibinin müdahalesi arasındaki gerçek olaylarda gözlem- lenen şekilde, müdahale süresi t boyunca zamanın bir fonksiyonu olarak söndürmeme orta değer olasılığı P50 için bir üssel eğri baş- latılır ve bu eğrinin yarı ömrü müdahalenin başlangıcından söndür- menin onaylanması tobs’ye kadar olan süreye eşittir. (1) Ortalama temelli nokta tahminler ile tutarlı olmak amacıyla, NUREG-2169’da raporlanmış olan yangın türü için olan söndürme oranlarının yüzdelik dilimlerinden elde edilmiş olan hata faktörü EF kullanılarak bu orta nokta yarı ömrü, doğal üssel fonksiyon ile bağ- lantılı olarak bir ortalama karakteristik süre t‘ye dönüştürülmüştür. Karakteristik süre güvenlik aralığı üzerinde log-normal olarak da- ğılmış şekilde, (7)deki eşitlik 7.31 ve 7.34’ün aynı referansın eşitlik 7.29’una yerleştirilmesi ile şu elde edilmektedir: (2) Bu yaklaşımın belirli ölçüde tutuculuk içerdiği kabul edilmekte- dir çünkü, bu yaklaşım tr dahil olmak üzere NUREG-2169’İn rapor- lamış olduğu karakteristik zamanının belirsizliğinin müdahaleden söndürmeye kadar olan süre ile domine edildiğini – burada bu hem tobs hem de t’nin anlamıdır – varsaymaktadır. Buna ilave olarak, ör- neğin ‘elektrik kaynaklı’ yangınlar gibi geniş bir kategorideki bütün yangınlar için raporlanmış olan hata faktörü sadece itfaiye ekibinin vardiyaları arasında performanstaki değişkenliği kapsamakla kal- maz ki burada buna ihtiyaç duyulmaktadır, aynı zamanda o kategori içindeki bireysel yangınlar arasında müdahale kolaylığı anlamındaki değişkenliği de kapsar. Her şekilde, elektrik yangınları için olan dağı- lım oldukça dar olduğu ve burada dikkate alınan olayların büyük kıs- mına uygulanabilir olduğu için her iki etki de çok az etkiye sahiptir. Şekil 1. Basit bir yangın için tespit söndürme olay ağacı Otomatik Manuel Bütün Oda Bütün Oda Bütün Oda Yayılma Yayılma Yayılma Yayılma Orta Seviye Orta Seviye Orta Seviye Orta Seviye Orta Seviye Gerçek Gerçek Gerçek Gerçek Gerçek Gerçek İtfaiye İzolasyon Tespit Tespit Söndürme