Yangın ve Güvenlik Dergisi 195.Sayı (Kasım-Aralık 2017)

YANGIN / MAKALE 64 Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2017 yanginguvenlik.com.tr miş olan Pab üzerinde bir ağırlıklı ortalama alınmıştır. Geçerli veri- lerin eksikliği sebebi ile varsayılan dağılım rastlantısal olarak, gözle- nen müdahale süresi boyunca %70 ağırlık ile, ve 2 dakika daha uzun müdahale süresi boyunca %20’lik ağırlık ile ve 4 dakika daha uzun müdahale süresi boyunca %10’luk ağırlık ile alınmıştır. Eğer, müda- hale sırasında personel hali hazırda yangın yerinde bulunuyorsa, ve örneğin güvenlik sebebi ile bölgedeki bir trafodaki elektriğin kesil- mesi gerektiği için henüz söndürme operasyonuna başlamadıysa, sadece gerçek müdahale süresi dikkate alınmaktadır. Thomas kriterinden esinlenilerek, eğer sıcaklığı bir kaç dakika içerisinde 500 santigrat dereceye getirecek kadar büyük bir ısı sa- lınımı için yeterince süre geçmiş ise, ani alevlenme olasılığı kabul edilir. Mümkün olan yerlerde, kompartıman izolasyonunun sırala- ma-spesifik durumu düşünüldüğünde, uzman değerlendirmesi sonucunda ilgili dala ani alevlenme olasılığı atanır. Bu olasılık ilgili ORTA SEVİYE dalından alınıp uygun şekilde ilgili MAKSİMUM veya YAYILMA dallarına atanır. Komşu kompartımanın ilave hedeflere sahip olmadığı durumlarda ya da kaynak kompartımanından ge- len sıcak gazları dışarı salmak için yeterli açık alana sahip olduğu durumlarda, çok-kompartımanlı yayılma göz ardı edilir. 2.3 Senaryo Oluşturma 2.3.1 Olayların seçilmesi ve tesis lokasyonuna haritalanması OECD Yangın Veri tabanı Ocak 2016 tarihli Sürüm 2014:2’den, genel olarak benzer yapıya sahip olan ve nükleer reaktör aniden durdurma özelliğine ya da hızlı idari durdurma özeliğine sahip bir dizi referans tesiste meydana gelmiş olan bir dizi olay modelleme için seçilmiştir. Seçim kriterleri şunlardır: (1) güvenlik trenlerinin kaybı, (2) diğer komponentlere etki (3) diğer odalara etki ya da (4) itfaiye müdahalesinin gerekliliği Bu kriterlerin amacı, çalışmanın kendi haline bırakıldığında sönmeyecek olan önemli yangınlara odaklanmasını sağlamaktır. Veri tabanından seçilen dokuz olay arasından, altı tanesi elektrik binasında, iki tanesi türbin odasında ve bir tanesi bir acil durum binasında meydana gelmiştir. Olayın sözlü anlatımı temelinde yangının başladığı komponent türü tespit edilmiştir. Olayı yaşayan tesisten referans tesise yangı- nın haritalanması, burada sunulan Koşullu Temel Hasar Olasılıkları (KTHO)’nun nükleer elektrik tesisindeki herhangi bir gerçek olaya bağlanamayacağı ve referans tesiste meydana gelmiş olabilecek ancak meydana gelmemiş olan bir varsayımsal olaya bağlanabile- ceği anlamına gelmektedir. 2.3.2 Geçici Sayısallaştırma Tespit Söndürme Olay Ağacı (TSÖA)’nın bireysel sonuçlarına basitleştirilmiş Olasılık Temelli Güvenlik Analizi (OTGA) modelin- de (referans tesis olarak belirlenmiştir) bireysel tetikleyici olaylar atanmıştır ve bu hata ağacı/olay ağacı yazılımı FinPSA kullanılarak sayısallaştırılmıştır. Koşullu Temel Hasar Olasılıkları (KTHO) teme- linde hiç bir göz-ardı-edilebilir sonuç formalize taraması gerçekleş- tirilmemiştir, bu sebeple Tespit Söndürme Olay Ağacı (TSÖA)’nın bütün fiziksel olarak geçerli sekansları sayısallaştırılmıştır. 2.4 Özel Durumlar Takip eden bölümde yukarıdaki yöntemin değiştirilmesini ge- rektiren veri tabanından dokuz olay arasından vakalar değerlen- dirilmiştir. Bütün veriler sözlü anlatımdan ve OECD Yangın Veri tabanı takviminden alınmıştır. 2.4.1 Havalandırmanın duman detektöründen daha hızlı olması Bir kontrol panelindeki elektrik arızasını inceleyen operatör- ler kabinden gözle görülür miktarda duman çıktığını fark ederler. Odada duman detektörleri mevcuttur ancak bunlar olay sırasın- da devreye girmemişlerdir ve tütsü ile test edildiklerinde normal şekilde çalıştıkları görülmüştür. Bu sebeple, oda havalandırma sis- teminin, duman detektörleri devreye girmeden dumanın yönünü çevirdikleri sonucuna varılmıştır. Bu yüzden, bir yangının otoma- tik sistemler tarafından tespit edilmeden önce yangının başladığı elektrik kabininin tamamını tahrip edebilecek boyutta ulaşması gerekeceği sonucuna varılmıştır. Bu durum, gerçek sonucun, yani kontrol paneli tarafından beslenen tek bir komponentin arızasının, manuel tespitin başarılı olması ile mümkün olacağını işaret etmek- tedir. Bunun aksine, otomatik tespitin başarılı olması ve manuel tespitin başarısız olması kombinasyonu bir şekilde daha büyük ha- sar ayak izine yol açacaktır. 2.4.2 Türbin Odasında Hidrojen Salınımı Bu olay, jeneratör hidrojen sistemindeki bir boru contasından hidrojen sızması ile ortaya çıkmıştır ve bu sızan gaz tutuşup hid- rojen kaynağının izolasyonuna kadar 10 dakika boyunca yanmış- tır. Yanıcı karışımların, endüstriyel ortamlarda her zaman için bir tutuşma kaynağı bulacakları genel olarak bilinen bir durumdur. Ancak yaratılan karışım miktarı gerçek olaydakinden daha fazla hasara yol açacak kadar büyüyünceye kadar tutuşmanın meydana geleceği garantisi olmamaktadır. Bu sebeple, daha önce belirtilmiş olan Tespit Söndürme Olay Ağacı (TSÖA) olay tırmanmasına dair olasılıkları içermeyeceği için, bu olay için Şekil 5’te gösterilmiş olan olay ağacı kullanılmıştır. En üstteki olay olan ‘Tutuşma kaynağı’ tu- tuşmadaki farklı gecikmeleri dikkate almaktadır, yani takip eden parlama daha büyük hasar ayak izine yol açmaktadır ve en üstteki dal hiç bir parlama olmaksızın gerçek sonucuna yol açmaktadır. ‘İkincil yanıcı madde’ ise parlama sebebiyle türbin yağ sistemine Gerçek Gerçek Orta Seviye İtfaiye Sabit Manuel Söndürme Şekil 4. Ayrı bir en üst olay olarak sabit manuel söndürme