Yangın ve Güvenlik Dergisi 199. Sayı (Mayıs-Haziran 2018)

30 Yangın ve Güvenlik / Mayıs-Haziran 2018 yanginguvenlik.com.tr KAPAK KONUSU / MAKALE 2.2. Ulusal Mevzuatımızda Düzenlemeler Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korun- ması Hakkında Yönetmelik, son olarak çıkartılan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde yeniden düzenle- nerek 30.04.2013 tarihinde “Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik” olarak ya- yınlanmıştır. 2.3. Patlamadan Korunma Dökümanın Önemi Çalışanların Patlayıcı ortamların korunması hakkında- ki yönetmeliğin 6. maddesi; muthemel patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunmak için patlamadan korunma dö- kümanı hazırlanmasını bu dökümanda patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesini istemektedir. Buna göre öncelikle patlayıcı ortam oluşumunu engelle- mek, patlayıcı ortamın bir tutuşturucu kaynakla buluşarak ortamın tutuşmasını önlemek ve bunlar mümkün olmuyorsa patlamanın etkisini en aza indirecek tedbirlerin alınmasını öngörmektedir. İlgili yönetmeliğe göre patlayıcı ortamlarla ilgili olarak tüm gerekliliklerin yapıldığından işveren sorumlu tutulmak- tadır. Patlamadan korunma dökümanında aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır. • Patlayıcı ortamlar ve bu ortamların kalıcılığı • Patlayıcı ortam sınıflandırması • Patlayıcı alanlarda kullanılacak ekipmanların uygunluğu 2.3.1. Atex Patlaması Nasıl Oluşur? Patlamadan korunma dökümanında söz konusu olan patlamalar ATEX patlamalarıdır. ATEX konusunda kullanılan “patlama” terimi “explosion” teriminin karşılığı olarak düşük basınçlıdır. Dinamit, TNT gibi patlayıcı maddelerin patlama davranışı ise “detonasyon” teriminin karşılığı olarak çok yük- sek basınçlıdır, “infilak” terimi ile ifade edilir ve bu iki patlama tipi birbirlerinden farklıdır. Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturu- cu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımıdır. Buna göre, malzeme güvenlik bilgi formlarında alt-üst (LFL-UFL) yanabilirlik sınırları verilen ve alevlenebilir özelliği olan mad- deler dikkate alınacaktır. Yanıcı gaz madde yangınlarının temel özellikleri patlama- dır (Örnek; Metan, Propan, Bütan, Doğalgaz, LPG, Asetilen, Hidrojen vb.).Yanıcı gazlar, yanmaya hazır olup en az tutuşma sıcaklığı ile muhatap olduklarında derhal (1 mikro saniyede) yanarlar. Bu ani yanma olayı ani hacim genleşmesine yani patlamaya sebebiyet verir. Asıl etki 1 mikro saniyede ortam sı- caklığının ve dolayısı ile yanma ürünü gazlarla birlikte ortam- daki diğer gazların sıcaklığının oda sıcaklığından 1500 Co’nin üzerindeki sıcaklıklara ani olarak ulaşması ile hacimlerinin kat- larca artması demektir. Bu ani hacim artışı, çeperlere yaklaşık 10 atmosferlik ani basınç uygulayacak, pencereler ve kapılar veya diğer zayıf çeperler yırtılarak basıncı alacaktır. Yeterli yır- tılma yüzeyi (en az 0,2 m2 /m3 ) mevcut olmadığında binala- rın çökmesine bile neden olacaktır. ATEX patlaması, gazların kapalı hacimlerdeki bu ani yanma, yani patlama davranışına denmektedir. Ancak gazların yanabilmesi yani patlayabilme- si için hava ile karakteristik bir karışım oranında bulunmaları gerekir. Buna alt ve üst yanabilirlik (patlama) limitleri denir ve tüm yanıcı gazlarda alt ve üst yanabilirlik limitleri önem- lidir. Ayrıca unutulmamalıdır ki tüm yanıcı sıvıların buharları da yanıcı gazdır ve onlar için de alt ve üst yanabilirlik limitleri ullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile layıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerleri ifade eder. lge 20: Havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler i ifade eder. lge 21 : Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların ara sıra layıcı ortam oluşturabileceği yerleri ifade eder. lge 22: Normal çalışma şartlarında, havada bulut halinde bulunan tutuşabilir tozların patlayıcı am oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa süre için geçerli olduğu yerleri ifade eder. Resim-1: Bölgelerin Kap İçerisinden Gösterimi Ulusal Mevzuatımızda Düzenlemeler layıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik, son olarak artılan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde yeniden düzenlenerek 04.2013 tarihinde “ Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında netm elik ” olarak yayınla mıştır. Patlamadan Korunma Dökümanın Önemi lışanların Patlayıcı ortamların korunması hakkındaki yönetmeliğin 6. maddesi; muthemel layıcı ortamların tehlikelerinden korunmak için patlamadan korunma dökümanı ırlanmasını bu dökümanda patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesini mektedir. Buna göre öncelikle patlayıcı ortam oluşumunu engellemek, patlayıcı ortamın bir Resim 1. Bölgelerin Kap İç risinden Gösterimi Resi 2. Patlama Üçgeni  Patlayıcı ortamlar ve bu ortamların kalıcılığı  Patlayıcı ortam sınıflandırması  Patlayıcı alanlarda kullanılacak ekipmanların uygunluğu 2.3.1 Atex Patlaması Nasıl Oluşur ? Patlamadan korunma dökümanında söz konusu olan patlamalar ATEX patla konusunda kullanılan “patlama” terimi “explosion” teriminin karşılığı olarak d Dinamit, TNT gibi patlayıcı maddelerin patlama davranışı ise “detonasyon” te olarak çok yüksek basınçlıdır, “infilak” terimi ile ifade edilir ve bu iki patlama t farklıdır. Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile herhangi bir tutuşturucu ynakla temasında tümüyl yanabilen karışımıdı malzeme güvenlik bilgi for arında alt - üst (LFL - UFL) yanabilirlik sınırl alevlenebilir özelliği olan m ddeler dikkate alınacaktır. Resim-2: Patlama Üçgeni Yanıcı gaz madde yangınlarının te el özellikleri patlamadır (Örnek; Metan, Doğalgaz, LPG, Asetilen, Hidrojen vb.).Yanıcı gazlar, yanmaya hazır olup sıcaklığı ile muhatap olduklarında derhal (1 mikro saniyede) yanarlar. Bu ani hacim genleşmesine yani patlamaya sebebiyet verir. Asıl etki 1 mikro saniyede o ve dolayısı ile yanma ürünü gazlarla birlikte ortamdaki diğer gazların sıcaklığından 1500 C o ’nin üzerindeki sıcaklıklara ani olarak ulaşması ile haci artm sı demektir. Bu ani hacim artışı, çeperlere yaklaşık 10 atmosferlik ani bas p ncer le ve kapıl r veya diğer zayıf çeperler yırtılarak basıncı alacak ır. Yeterl (en az 0,2 m2 /m3 ) mevcut olmadığında bin ların çökm sine bile neden patlaması, g zların k palı hacimlerdeki u ani yanma, yani patlama davranışına d