Yangın ve Güvenlik Dergisi 201. Sayı (Eylül 2018)

52 Yangın ve Güvenlik / Eylül 2018 yanginguvenlik.com.tr murlama sistemi köpüğün etkisini azaltacaktır. Bu nedenle sistemler NFPA 11A’nın gereksinimini karşılayacak şekilde sistem tasarlanmalıdır ve kurulmalıdır. Sistem uygulama oranı en az 0.9 m³/dk/m olmalıdır. Hangarda kullanılacak olan jeneratör sayısı NFPA11A’da yer alan formülle belirlen- melidir. R = Gerçek köpük uygulama oranı m³/dk (ft3/min) V = Batma hacmi m³ (ft3) T = Batma zamanı Rs= Yağmurlama sisteminin etkisi ile oluşan sönümlenme miktarı m³/min (ft3/min) Cn= Köpüğün kendi kendine çözülme miktarı Cl = Kaçaklardan dolayı oluşan kayıp köpük miktarı Rs = S x Q Rs = Yağmurlama sisteminin etkisi ile oluşan sönümlenme S = köpük sönümlenmesi m³/dk· L / dk (ft3/dk · gpm) 0.0748 m³/dk· L/dk (10 ft3/min · gpm) Q = Açılacak yağmurlama başlığı sayısı × yağmurlama ko- ruma alanı × tasarım yoğunluğu Köpük jeneratör kapasitesi belirlenirken, üretici debi-ba- sınç ve hacimsel eğri değerleri dikkate alınmalıdır. Formülden elde edilen toplam hacim, üreticinin jeneratör kapasitesine bölünerek hangarda kullanılması gereken jeneratör sayısı bu- lunur. Seçilmiş olan jeneratör debi değeri ile belirlenmiş olan toplam jeneratör sayısı çarpılarak yüksek genleşmeli sistem su ihtiyacı belirlenir. Köpüğün üretilebilmesi amacıyla, yüksek genleşmeli köpük su kaynağının 12 dakika boyunca su sağlaya- biliyor olması gerekmektedir. 7. MİNİMUM SU İHTİYACININ BELİRLENMESİ Her üç seçenek için de gerekli su debisi aynı anda çalışması beklenen sayıda sistem için yeterli miktarda olmalıdır. Köpüklü baskın sistemde yeterli debi, yangının başlayabileceği herhan- gi bir noktadan yatayda her yöne 30 metre mesafe içindeki draft alanında kalan sistemlerin tamamının çalışacağı kabulü ile belirlenmelidir. Köpüklü baskın yağmurlama sistemi su ih- tiyacı her bir zon için gerekli köpüklü su debisinin, aynı anda çalışması beklenen zon sayısı ile çarpımına eşit olacaktır. Mi- nimum su ihtiyacı, köpüklü baskın yağmurlama sistemi su ihti- yacına, yangın dolabı, monitor ve hidrant için gerekli su ihtiyacı eklenerek belirlenmelidir. 8. YANGIN POMPA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ Yangın pompa kapasitesi sistemler için belirlenmiş olan minimum su ihtiyacı kadardır. Hangarlarda gerekli olan debi çok yüksektir. Bu nedenle çok sayıda yangın pompasının pa- ralel olarak çalıştırılması söz konusudur. NFPA409’a göre bu pompalardan en büyük olanın servis dışı olması ihtimaline göre yedek pompa kullanılmalıdır. Kapasitelerin büyük olması nedeniyle, alt yapı maliyetleri değerlendirilmeli ve dizel pompa kullanımı göz önüne alınmalıdır. Yangın pompa basıncı sistem ihtiyacına göre yapılacak olan hidrolik hesaplar neticesinde belirlenmelidir. Hidrolik he- saplar NFPA 13’te tariflenen “Demand Method” talebe göre hesap yöntemine göre yapılır ve elde edilen sonucun % 10 emniyetli olarak pompa basıncı belirlenir. Hidrolik hesaplarda oluşabilecek farklılıklar nedeniyle pompa debisinin en az % 15 emniyetli alınması tavsiye edilmektedir. 9. KÖPÜK MİKTARININ BELİRLENMESİ Köpük miktarı, köpük kullanan sistemlerin kullandığı kö- pük miktarının toplamı kadardır. Köpük miktarı süre ile sistem debisinin köpük oranıyla çarpımı neticesinde hesaplanır. NF- PA409’a göre hangar, köpüklü baskın yağmurlama sistemi 10 dakika süre ile köpüklü su sağlanması gerekmektedir. Düşük genleşmeli köpük su sisteminin çalışma süresi 10 dakikadır. Yüksek genleşmeli sistemlerde çalışma süresi 12 dakika olma- lıdır. Hortum sistemleri için ise sure 20 dakikadır. Monitor için belirlenmiş net bir süre bulunmamasına rağmen yangın sön- dürme performansının 60 saniye içinde gerçekleşmesi bekle- nir. Düşük genleşmeli sistemlerde genellikle, köpük oranı % 3 olup, AFFF tip köpük tercih edilmektedir. Yüksek genleşmeli sistemler ise genleşme oranı yüksek %1-% 3 arası değişen kö- pük ihtiva eden özel tip köpükler kullanılmaktadır. Ancak kö- pük seçiminde çevreye etkiler ve depolama koşulları dikkate alınması gerekir. Köpük miktarını belirlemek için gerekli sistem debileri hidrolik hesapla belirlenir. Hidrolik hesaplar NFPA 13’te tariflenen “Supply Method” kaynağa göre hesap yöntemine göre yapılır. Bahsi geçen her bir sistem için ayrı bir tank sistemi tasarla- nabileceği gibi, ortak sisteme de bağlantı yapılabilir. Köpüğün diyaframlı tank içinde depolanması halinde, elde edilen köpük miktarına uygun tank seçilmelidir. Köpük ihtiyacını karşılamak için köpük tankı yerine köpük pompalı sistemler de kullanılabi- lir. NFPA 409’a göre tank kullanılması halinde, yedekleme ya- pılması zorunluluğu bulunmaktadır. Yedekli tank sistemi Şekil 2’de şematik olarak gösterilmiştir. Yedek köpük beslemesi, asıl besleme ile eşit miktarda olmalı ve sisteme direkt bağlanmalı- dır. Yedek besleme sadece manuel vana ile devreye sokulacak şekilde düzenlenmelidir. YANGIN / MAKALE