Yangın ve Güvenlik Dergisi 202. Sayı (Ekim 2018)

50 Yangın ve Güvenlik / Ekim 2018 yanginguvenlik.com.tr TEKNİK TEMİZ GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİ ÜZERİNE GENEL BAKIŞ SERKAN CEYLAN Norm Teknik A.Ş. Satış ve Mühendislik Departmanı Ekip Lideri B u yazının amacı EN 15004 (ISO14520: 2006 sürümü- nün revize edilmiş halidir) seri standardında yer alan, "Sabit Yangınla Mücadele Sistemleri-Gaz Püskürten Sistemler-Tasarım Montaj ve Bakım” baz alınarak, temiz gazlı söndürme sistemlerinin toplam hacimsel koruma yöntemine göre işlevi, kullanım alanları, gerekli çerçevede tasarımı ve kurulumu ile insan sağlığı üzerine etkileri hakkında bilgi- ler vermektir. CO2 sistemi, diğer ISO standartları tarafın- dan ayrıca ele alındığı için bu kapsamda yer almamaktadır. EN 15004 standardında, çok sayıda söndürücü gaz tanımlı olmasına rağmen; bu yazıda iki adedi kimyasal, iki adedi ise inert gaz özelliğinde olmak üzere toplam dört adet söndü- rücü gaz tipi ele alınarak incelenmiştir. Kimyasal özellikte olan gazlardan birincisi, kullanımı en yaygın olan HFC227ea (Heptaflorpropan-CF3CHFCF3) gazıdır. Bu gazı genel kul- lanımdaki adıyla “FM200” olarak da tanımaktayız. Diğer kimyasal özellikteki gaz ise HFC125 (Pentafloretan-CHF2CF3) gazıdır. Her iki gaz da laboratuar ortamında üretilmekte olup doğada, doğal halde bulunmamaktadır. HFC125 gazı, Montreal Protokolü’nde imzalanan ve belli bazı halon türevi gazların üretimini kısıtlayan anlaşmanın sonucu olarak halon türevi gaz sistemlerinin değişiminde kullanılan alternatif gaz- lara örnek olarak seçilmiştir. HFC125 gazı; yapılacak hidrolik hesaplamalara dayalı olarak, halon 1301 sistemine ait boru- lama tesisatında değişiklik yapılmaksızın, sistem değişikliğine olanak sağlayan en uyumlu alternatif gazdır. Temiz gazlar içinde yer alan inert gazlara örnek olarak, yaygın kullanımı nedeniyle IG-01(Argon) ve IG-541 (Inergen) alınmıştır. Gazlı söndürme sistemleri, yeni teknolojik gelişmeler paralelinde sürekli geliştirilen ve alternatif düzenlemelere olanak sağ- layan sistemlerdir. Bu yazıda ele alınan gazların dışındaki teknik özellikleri ve güvenlik seviyeleri yetkili kuruluşlarca onaylanmış söndürücü maddeler ve bu maddeleri kullanan sistemler bulunmasına rağmen bu bölümde yer verilmemiştir. Literatürde yer alan bazı terimlerin anlamlarına bakmak gerekirse; Temiz gaz: Elektriksel iletkenliği olmayan, buharlaştıktan sonra atık bırakmayan, uçucu sıvı veya gaz halindeki söndü- rücü maddedir. Halokarbon gazı: İçeriğinde flor, klor, brom veya iyot ele- mentlerinden bir veya daha fazlasının oluşturduğu organik bi- leşikler bulunan söndürücü maddedir. Inert gaz: İçeriğinde helyum, neon, argon, nitrojen veya karbon dioksit gibi gazlar bulunan söndürücü maddedir. Konsantrasyon: Gazın içinde bulunduğu hacimdeki yüzde olarak oranı. Söndürme konsantrasyonu: Herhangi bir güvenlik faktö- rü ihtiva etmeyen, tanımlanan deney şartları altında, özel yakıt yangınını söndürmek için gerekli söndürme maddesinin en dü- şük konsantrasyonu. Tasarım konsantrasyonu: Sistem tasarım amaçları için gerekli bir emniyet faktörü içeren, söndürme maddesinin kon- santrasyonu. EN 15004’e göre, tasarım konsantrasyonu, her bir söndürücü gaz için yangın sınıfına göre belirlenmiş deneylerle ispatlanmış söndürme konsantrasyonuna 1.3’lük güvenlik fak- törü ilave edilerek belirlenmelidir. En yüksek konsantrasyon: Korunmuş alanda, en yüksek çevre sıcaklığında gerçek söndürme maddesi miktarında mey- dana gelen söndürme maddesinin konsantrasyonu. Mühendislik tasarımlı sistem: Söndürme maddesi merke- zi bir depodan beslenen ve boru sistemi ve nozullarla boşalt- ma yapan, her bir boru parçası ve nozulun kesit ölçüsünün ilgili standarda göre hesaplandığı sistem. Ön mühendislik tasarımlı sistemler: İzin verilen en yük-