Yangın ve Güvenlik Dergisi 202. Sayı (Ekim 2018)

54 Yangın ve Güvenlik / Ekim 2018 yanginguvenlik.com.tr maruz kalma süresi gerektiren tasarım konsantrasyonları ile tasarlanan sistemler insanlı mahallerde kullanılamaz. • Yangın esnasında ortama boşaldıklarında, yapılarındaki özelliklerden dolayı yangınla ya da sıcak yüzeylerle girdikleri kimyasal reaksiyonlardan sonra bozunma ürünleri oluşabilir. • Halokarbon gazlar ozona zarar vermezler. Halokarbon gaz- ların sera etkisi potansiyeli yüksektir ancak sadece yangın sırasında veya kazara boşalan sistemlerin yarattığı wwwww salınımı, dünyadaki sera etkisi yapan günlük CO2 salınımıyla bile kıyaslanamayacak kadar az olmaktadır. INERT GAZLARIN SEÇIMINDE AŞAĞIDAKI KONULAR DIKKATE ALINMALIDIR • Inert gazlar ortamdaki oksijen oranını yanma sınırının altına düşürerek düşürerek, yangını söndürür. • Inert gazlı sistemler, gaz fazında depolandığından, daha fazla silindir ve buna bağlı olarak silindir yerleşimi için daha fazla alan gerektirir. • Inert gazlar, yüksek basınçlarda (200-300 bar) gaz fazın- da depolanabilir. Inert gazların sistem basıncı manifolddan (yada son piyasaya çıkan sistemlerden sonra direkt olarak vana başlığında) itibaren 60 bar’a düşürülür. Inert gazların kullanıldığı sistemlerde aşırı basınç probleminden dolayı re- lief damper kullanılması zorunlu olabilir. • Inert gazlarda boşaltma süresi 60 sn’dir. Boşaltma süresi ve sistembasıncının yüksek olması, silindir odasına uzak mesa- fede borulama gerektiren mahallerde kullanılmasına olanak sağlar. • Inert gazlar, her zaman her yerde rahatlıkla bulunabilen ve dolumu çok ucuz bir gazdır. Boşalan sistemlerin yeniden dolumu ve sistemin yeniden işletmeye alınması işletmeciye ciddi bir mali yük getirmeden mümkün olabilmektedir. • Normalde insan bulunan mahallerde kullanımına, ancak tasarım konsantrasyonunun insana zarar verebilecek en düşük seviyenin (LOAEL) altında olduğu yerlerde izin ve- rilir. Normalde insan bulunan yerlerde kullanımında, sistem üretici tasarımmanuelinde verilen tasarım konsantrasyonla- rının üzerinde tasarım yapılmamasına dikkat edilmelidir. • Inert sistemlerde, bir merkezden görece daha uzakta bu- lunan korunması istenen hacimlere, aynı anda birden fazla noktada yangın riski olmayacağı kabulü yapılarak, seçici yönlendirme vanaları kullanımı ile koruma sağlanabilmekte- dir. Bu uygulamada en büyük hacim için sistem kapasitesi belirlenir ve diğer odalar aynı merkezden koruma sağlanır. • Inert gazlar ile yapılan yangın söndürmede ölçülebilir bir bozunma ürünü oluşmaz. Bununla beraber yangının kendi- sinden kaynaklanan bozunma ürünleri önemli miktarlarda olabilir ve insanların bulunması için uygun olmayan ortam oluşturabileceği unutulmamalıdır. • Atmosferde doğal olarak bulunurlar. Ozona zarar vermeyen ve sera etkisi potansiyeli olmayan gazlardır. Mahalde bulunan yanıcı maddenin türü ve yangın sınıfı be- lirlenmelidir. (a) A sınıfı yüzey yangın: A sınıfı yangınlar, yanıcı katı maddeler yangınıdır. Odun, kağıt, kumaş, plastikler gibi madde yan- gınları bu sınıfa girer. (b) A sınıfı yüksek tehlike yangın: A sınıfı yangınlarda aşağıda- ki durumlardan herhangi birinin bulunması halinde A sınıfı yüksek tehlike olarak tanımlanır. • Çapı 100 mm’den fazla olan kablo demetleri • Dolum yoğunluğu kesitinin %20’sinden fazla olan kablo ka- nalları • Yatay veya dikey kablo kanalı rafları (250 mm’den daha ya- kın) • Söndürme süresince enerji sağlanan ekipmanlar, güç tüketi- minin 5 kW’ın üzerinde olduğu durumda (c) B sınıfı yangın: Yanıcı sıvı maddeler yangınıdır. Benzin, ben- zol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran, asfalt gibi madde yangınları bu sınıfa girer. Koruma Süresi: Söndürücü gaz konsantrasyonunun elde edilmesi yeterli değildir. Bu konsantrasyonun mahalde acil fa- aliyetlere olanak verecek sürede muhafaza edilmesi gereklidir. Bu durum tüm yangın sınıflarında eşit öneme sahiptir.Korunan hacimde söndürücü gazın konsantrasyonunun ne kadar süre ile muhafaza edileceği tespit edilmelidir. Bu süreye tutma süresi denir. Tahmini tutma süresi kapı fan testi yapılarak veya aşağı- daki kriterleri sağlamak üzere tam boşaltma testi yapılarak doğ- rulanmalıdır. (a) Tutma süresi başlangıcında, korunan hacmin her yerindeki konsantrasyonu, tasarım konsantrasyonu olmalıdır. (b) Tutma süresi sonunda, korunan hacmin içinde tehlikeye maruz en yüksek noktada söndürücü gaz konsantrasyonu, söndürme konsantrasyonundan az olmamalıdır. (c) Tutma süresi yetkili kuruluşlarca farklı tanımlanmadıkça 10 dk’dan az olmamalıdır. Sızdırmazlık: Söndürücü gazın, açıklıklardan bitişikteki teh- likeli alanlara veya çalışma alanlarına kaçmasını önlemek için, bu açıklıklar kalıcı olarak sızdırmaz biçimde kapatılmalı veya otoma- tik kapatma tertibatlarına sahip olmalıdır. Söndürücü gazı belli hacimde tutmak uygulamada mümkün değilse, koruma bitişik tehlikeli bağlantıları kapsayacak şekilde geliştirilmelidir. Cebri çekişli havalandırma sistemleri gaz boşalmadan önce, otoma- tik olarak kapatılmalıdır. Korunan alan sınırları içinde söndürme sisteminin performansını etkileyici olası tüm tesisatlar (Örneğin; yakıt ve güç beslemeleri) uygulama öncesi veya boşalma ile eş zamanlı olarak kapatılmalıdır. n TEKNİK