Yangın ve Güvenlik Dergisi 205. Sayı (Mart 2019)

26 Yangın ve Güvenlik / Mart 2019 yanginguvenlik.com.tr Yukarıdaki deneyden, açık alevli yanmada CO2/CO büyüklük oranı derecesinin alevsiz, yavaş yanmaya nazaran çok daha büyük olduğu sonucuna varabiliriz, bu da CO2/ CO büyüklük oranı derecesinin açık alev ile alevsiz, yavaş yanmayı ayırt etmede etkin bir yol olduğunu göstermektedir. Açık alevli yanmanın oranı genellikle 10 kat daha fazladır. Örneğin, ağaç yanmasının oranı 10-30’dur. Bu bazen yüzlerce kat veya daha fazla da olabilir. Örneğin poliüretan deneyinde oranın maksimum değeri hemen hemen 250’ye ulaşmıştır. İçin için yanan alevin oranı çok küçüktür, genel olarak sadece birkaç kat büyüklükte ve bazen de hemen hemen 1’e yakındır. 3.2. Yanma ürünlerinde CO 2 ve CO konsantrasyonunun yüksekliğe göre dağılımı Pamuk ip deney malzemesi olarak seçilmiştir. Deneyde, çapları 3 mm uzunlukları 80 cm olan 60 pamuk ip çapı 10 cm olan metal bir yüzük üzerine sabitlenmiş ve daha sonra bir konsol üzerine asılmıştır. İplerin alt uçları tutuşturulmuş ve alev tutuşmanın hemen ardından söndürülmüştür, bu şekilde sürekli olarak tütmüştür. Deneyde üç farklı yükseklik (40 cm, 140 cm ve 240 cm) seçilmiştir ve üç yükseklikte ölçülen CO2 ve CO’in oran eğrileri şekil 5’de görülmektedir. Deney sonuçlarından, yanmanın başlangıç aşamasında (0--150 sn.) üçü arasındaki farkın büyük olduğunu anlamaktayız. Yanma kaynağına ne kadar yakınsa, CO2 ve CO oranı Şekil 5’te görüldüğü gibi daha düşük olmaktadır. Orta pozisyonda (140 cm) CO2 ve CO oranı göre- celi olarak saha büyüktür. En yüksek pozisyonda, oran büyük- lüğü derecesi genellikle ikisinin arasındadır. Bunun anlamı, deneyin başında CO2 azalması gazın dağılması nedeniyle CO’in azalmasından daha yavaştır, bu nedenle diğer ikinin oranları artmaktadır. Bu anda, gaz yukarı doğru yayılmaya devam ederken, CO2 azalması hızlanmaya ve CO azalması da yavaşlamaya başlar. CO2 ve CO konsantrasyonu bu üç kademede maksimum değere ulaşmadığından, deney devam ettiği sürece CO2 ve CO konsantrasyonu yükselmiştir. Yaklaşık 150 saniye sonra, kararlı bir durumdadır ve bu durumda büyüklük 4 derecesi civarında dalgalanır. Yukarıdaki grafik CO2 ve CO konsant- rasyonu yanma kaynağından uzak farklı pozisyonlarda düş- mesine rağmen, ikisinin azalma dereceleri farklıdır. CO2’nin azalması yavaş daha sonra hızlıyken, CO azalması önce hızlı sonra yavaştır. 3.3. Gerçek yangın ve alev olmama durumunun ayırt edilmesi Ağacın alevsiz, yavaş yanması ve poliüretan yanması deneyleri yangın simülasyonu için kullanılmıştır. Sigara ve sandal ağacının alevsiz, yavaş yanması ise yanma olmayan durumları olarak karşılaştırma için kullanılmıştır. 3.3.1. Sigara yanması 6 sigara bir taşıyıcı üzerine koyuldu ve ayrı ayrı yakıldı. Ölçülen eğri şekil 6’da görüldüğü gibidir. Deneyden elde edilen sonuçlara göre, sigaranın yanarken aynı zamanda, aynı yangın gibi, belli miktarda CO ve CO2 üretir ve kon- santrasyon göreceli olarak oldukça yüksektir. CO2 ve CO’in maksimum değerleri 240. ve 242. saniyede sırasıyla 1.550 ppm ve 190 ppm’dir. CO2 ve CO konsantrasyonu oranı şekil 7’de görülmektedir. Şekil 5. Farklı yüksekliklerde CO 2 ve CO konsantrasyon oranları Şekil 6. Sigara deneyi eğrisi Şekil 7. Sigara deneyinde CO 2 ve CO konsantrasyonu oranı MAKALE