Yangın ve Güvenlik Dergisi 205. Sayı (Mart 2019)

28 Yangın ve Güvenlik / Mart 2019 yanginguvenlik.com.tr Şekilde de görüleceği gibi sigara için CO₂ ve CO oranları da oldukça küçüktür, sadece birkaç büyüklük derecesindedir ve deneyin tümünde esas olarak 10’dan azdır. Yukarıda açık alevli yanma ve alevsiz, yavaş yanmayı ayırt ederken alev- siz, yavaş yanmada CO₂ ve CO konsantrasyonunun oldukça küçük ve genellikle birkaç büyüklük derecesinde olduğu belirtilmişti. Bu bir sorun oluşturmuştur. CO₂ ve CO’in oran- larına göre alevsiz, yavaş yanma ve yanma olmaması durumu arasındaki farkı ayırt etmek oldukça zordur ve detektör büyük olasılıkla yalancı sinyal verecektir. Diğer yanma olmayan durumlarla karşılaştırmak için bir diğer set deney yaptık (sandal ağacı deneyi). 3.3.2. Sandal ağacı: Boyları 10 cm olan, 10 adet sandal ağacı bir taşıyıcı üze- rine koyuldu, tutuşturuldu ve söndürüldü, böylece sürekli olarak duman tütmeleri sağlanmış oldu. Deneyden elde esilen sonuçlar ve CO₂ ve CO oranları sırasıyla şekil 8 ve şekil 9’da görülmektedir. Deney sonuçlarına göre, sandal ağacının da yandığında CO2 ve CO çıkartabildiğini bulduk; ancak sandal ağacı siga- raya göre çok daha az CO₂ ve CO üretmektedir. CO2’in mak- simum değeri sigaranın ürettiği CO₂ ile karşılaştırıldığında yarısı kadardır, yaklaşık 700 ppm; ancak CO konsantrasyonu sigaranın ürettiğinden 10 ppm daha yüksektir. Sigara yanması durumunda olduğu şekilde, sandal ağacının CO₂ ve CO kon- santrasyonu oranını, şekil 9’da görüldüğü gibi elde ettik. Şekil 9’dan, sandal ağacının CO₂ ve CO oranlarının alevsiz, yavaş yanmaya benzediği görülmektedir ve esas olarak düşük bir büyüklük derecesinde kalmıştır. Başlangıçta hafifçe yüksektir, 8 büyüklük derecesi kadar, ancak 130 saniye sonra kademeli düşmekte ve 3 derece civarında dalgalanmaktadır. Yukarıdaki 2 deneyden, CO2 ve CO oranlarının büyüklük derecelerini karşılaştırarak alevsiz, yavaş yanma ve yanma olmama durumu arasındaki farkı ayırt etmenin çok zor olduğu anlaşılabilir. Bu vakada detektör büyük olasılıkla sahte alarm verecektir, bu nedenle alev olmama durumu ve alevsiz, yavaş yanma arasındaki farkı saptamak için diğer yöntemleri uygu- lamamız gerekmektedir. Şimdi, CO konsantrasyonundaki yükselme oranını belir- lemeyi ele alalım. CO’in hacim kısmı 750 saniye içinde ağaç, poliüretan, sigara alevi ve sandal ağacı deneylerinde ölçülmüş ve bu maddelerde CO konsantrasyonu yükselme oranı en küçük kareler metodu kullanılarak elde edilmiştir (bakınız şekil 10). Şekil 10’dan sandal ağacı ve sigara için, iki çeşit alev olmama durumunda, CO konsantrasyonunun yükselme ora- nını sadece 1x10-5/saniye, bu arada ağacın sıcaklığın etkisiyle erimesi veya bozulması ve poliüretanın alevsiz, yavaş yanması durumunda, iki çeşit yanma için, oran 2,5 x 10-5/saniyedir. Bu CO konsantrasyonun alevsiz, yavaş yanma durumunda alev olmama durumlarına göre arttığını ve alevsiz, yavaş yanma ile alev olmama durumlarını ayırt etmek için kullanı- labileceğini gösterir. 4. SONUÇLAR Açık alevli yanmalar ve alevsiz, yavaş yanmalar arasındaki en büyük fark CO₂ ve CO konsantrasyonu oranı büyüklü- ğünün derecesidir. İçin için yanmada oran göreceli olarak düşüktür, genellikle sadece birkaç büyüklük derecesindedir ve bazen de 1 çok yakındır ve bu oran açık alevli yanmada Şekil 8. Sandal ağacı deneyi eğrisi Şekil 10. İçin için yanan malzemelerde ve alev olmadan yanma deneylerinde CO artış oranı Şekil 9. Sandal ağacı deneyinde CO2 ve CO konsantrasyonu oranı MAKALE C M Y CM MY CY CMY K