Yangın ve Güvenlik Dergisi 206. Sayı (Nisan 2019)

lerin yeri, odadaki yangının büyüme hızının üzerine en büyük etkiye sahiptir. Bir binanın içindeki tipik bir yangının tarifi Şekil 2’de verilmiştir. Odadaki yangının başlangıcında (Aşama I), üst kısımda meydana gelen sıcak duman ve yangın gazları tabakası, yanıcı maddelere ulaşarak yanmanın hızını artıran ısı akışını, ışınım halinde gönderir. Bunun anlamı odanın üst tara- fındaki sıcaklık ve sıcak duman tabakasının kalınlık ve sıcaklığı odadaki ısı dengesinin büyüklüğü ve tipi üzerine, dolayısıyla alevin gelişme hızına büyük etkisi olduğudur. Bunun büyük- lüğü aynı zamanda odanın yangın yükünden ve hacminden de etkilenir. Ani bir alevlenme veya parlama; lokalize yanma- nın (tek bir parça mobilya veya halının yanması) oda içinde bulunan tüm yanıcı maddelerin aynı anda yanmaya geçmesi anıdır. Gözlenen bu olay, genellikle birkaç saniye alır ve süresi yangının başlamasından itibaren 5 ile 10 dakika arasında deği- şir. Alevlerin odanın her tarafını kapladığı, tam gelişmiş alevin meydana geldiği ikinci aşamada, yangın ortamına akan oksijen (hava) miktarı, yanma oranı üzerine önemli bir etkiye sahiptir. Ortalama hacimli ve az miktarda havalandırma açıklıkları (pencereler, kapılar) olan odalar, alevin tam olarak geliştiği aşa- mada, oksijen konsantrasyonu hacim olarak %21’den, yanabilen malzemelerin kimyasal yapısına bağlı olarak, yaklaşık %16’ya düşer. Bu nedenle, bu aşamada, o kompartımandaki yangının süresi; havalandırma koşullarıyla, yani havalandırma deliklerin sayısı, büyüklükleri, şekilleri ve yerleriyle belirlenir. Konut ve endüstri maksatlı binalardaki duvarlar, zeminler ve tavanlar gibi inşaat bariyerleri, genellikle yaygın olarak kullanılan tuğla, beton, ağaç vb. farklı ısı özellikleri olan malzemelerden yapılır. Bir kompartımanda yangının büyümesi sırasında, kompar- tımanı ayıran elemanlar ısıl yalıtımlarına göre alevin yayılma oranını hızlandırır veya yavaşlatır. Beton ve tuğla gibi mal- zemeler, yüksek ısı iletkenlikleri nedeniyle hızla ısıyı odadan binanın yapısal elemanlarına dağıtır, dolayısıyla oda sıcaklığını azaltarak daha yavaş bir alev büyümesi sonucunu getirir. İzolasyon malzemeleri (metalik yün, polistrene), önceki- lerin aksine, göreceli olarak daha düşük ısıl atalete sahiptir (ısı toplar), bu da odada ısının birikmesine, sıcaklık artışına ve alevin hızla büyümesine yol açar. Binanın tahliyesinde ana risk etmeni olan binada yayılan gaz aşamasının (duman) bir diyagramı Şekil 3’te gösterilmiştir. Yangınlar üzerine son yıllarda yapılan araştırmalar Polonya ve diğer Batı Avrupa ülkelerinde yangından kaynaklı ölümler her 100 bin ev sakini için 1,41 kişi (bir başka ifadeyle yılda 500 kişidir). Basında ortaklaşa vurgulanan mitlerden biri de yan- gında insanların alevlerin etkisiyle hayatlarını kaybettikleridir. Yangın istatistiklerine göre, insanların sadece %3-4’ü alevin Şekil 1. Yangın sırasında en çok sayıda ölümlere neden olan zehirli duman tabakasının bulunduğu kompartımanın dikey bir kesiti Şekil 2. Tipik bir yangında aşamalar ve olaylar. Kesik çizgili hatlar kapalı mahallerde alevin gelişmesini ifade eder (düşen pencere veya fırlayan alev yoktur). Şekil 3. Çok katlı bir binada yangının yayılmasının bir modelidir. Burada nötr olarak adlanan düzlemin anlamı, binanın içi ve dışı arasındaki eşit basınca sahip olan alanlardır. Gölgelemenin artması, duman partiküllerinin ve zehirli gazların konsantrasyonlarının yükseldiği alanlardır, bu da sıklıkla görülen yanma bölgesinden (alevden) oldukça uzaktaki kurbanların sıklıkla karşılaşılan pozisyonlarını açıklamaktadır. Binanın nötr düzlemi Yangın olan bir kompartmanın nötr düzlemi Sıcaklık Parlama öncesi birinci aşaması Zaman Söndürme Üçüncü aşama Tam gelişmiş alev Alev büyüklüğü Parlama sonrası ikinci aşama Yangın ve Güvenlik / Nisan 2019 25 yanginguvenlik.com.tr