Yangın ve Güvenlik Dergisi 212. Sayı (Ocak-Şubat 2020)

Yangın ve Güvenlik / Ocak-Şubat 2020 33 yanginguvenlik.com.tr akciğerlerden salınan karbondioksit miktarını kontrol eder ve buna bağlı olarak kan ve dokulardaki karbondioksit kon- santrasyonunu da etkiler. Havada artış gösteren karbondi- oksit konsantrasyonu, akciğerlerden salınan karbondioksit miktarının düşmesi ve oksijen alınımındaki azalmadan dolayı tehlikeli olmaya başlar. Karbondioksit gazlı söndürme sistem- lerinde tasarım konsantrasyonu yakıtın cinsine göre %30-%75 değerlerinde konsantrasyon oluşturmak için tasarlanmıştır. Sistemin deşarj olmasıyla birlikte, belirtilen konsantrasyon değerlerine ulaşılması ortamda bulunan personel için risk teşkil etmektedir. Karbondioksit fizyolojik olarak aktif bir gaz olduğu için ve kanda düşük konsantrasyonlarda bulunduğundan %4’ün altındaki konsantrasyonlarda 30 dakikaya kadar maruz kalın- dığında dokulara oksijen aktarımın hızlandığı pozitif sonuçlar gözlemlenmiştir. %17’nin üzerindeki konsantrasyonlarda 1 dakikanın üzerinde maruz kalındığında, kontrolün yitiril- mesine, bilinçsizliğe, koma ve ölüm gibi sonuçlara, %10-15 arasında birkaç dakika maruz kalındığında, bilinçsizliğe, sarhoşluğa, bir takım kas seğirmelerine, %7 ile %10 arasında birkaç dakika ve 1 saat arasındaki maruz kalınmalarında, bilinçsizliğe, baş ağrısına, görsel ve işitsel bozukluklara, solu- numun kesilmesine ve aşırı terlemeye, %4 ile %7 arasında maruz kalındığında baş ağrısına, görsel ve işitsel bozukluk- lara, kan basıncının yükselmesine ve solunum zorluğuna yol açmaktadır. 3.2. Karbondioksit Gazlı Söndürme Sistemiyle İlgili Alınması Gereken Güvenlik Önlemleri Karbondioksit gazlı söndürme sistemlerinde yaşanan ölüm veya yaralanma nedenlerine bakıldığında birkaç fak- törün önemli olduğu görülmüştür. Karbondioksit gazlı sön- dürme sisteminin istenmeden çalıştırılmasıyla sonuçlanan durumlarda, yeterli güvenlik prosedürlerinin olmadığı, güven- lik prosedürlerinin doğru şekilde uygulandığı durumlarda ise uygun şekilde takip edilmediği görülmüştür. Güvenlik prosedürlerine uyulmaması ve karbondioksit kullanımıyla ilgili tehlikelerin anlaşılmaması durumun ciddiye alınmadığını göstermektedir. Teknik personelin karbondioksit sistemine ilişkin uzmanlık eksikliği de sıkça rastlanan durumlardandır. Teknik bilgi bakımından yetersiz, konusunda uzman olma- yan firmaların özellikle bakım sırasında sistemleri yanlışlıkla boşalttığı durumlar yaşanmıştır. Bu sebeple gazlı söndürme sistemleri bakımları sırasında, teknik donanım olarak yeterli bakım yapmaya yetkili firmalar tercih edilmelidir. Karbon- dioksit gazlı söndürme sistemleri kurulacak mahallerde ve çevresinde personel güvenliği için aşağıda yer alan uyarılara dikkat edilmelidir. • Deşarj olan karbondioksitin yakınlardaki mahallere de geçiş yapabileceği, • Karbondioksit gazlı söndürme sistemi silindirlerinin emni- yet ventilinden gaz çıkışı olabileceği, • Karbondioksit gazlı söndürme sistemi tercih edilen mahallerde, gazın deşarj olmasından sonra mahale biri- nin girebileceği veya mahalde kapalı kalabileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Yukarıdaki durumların gerçekleşmesi halinde mahale personelin girmesine engel olacak, mahaldeki kaçış planının yürütülmesini sağlayacak veya mahalde kapalı kalan perso- nelin kurtarılmasından sorumlu olacak güvenlik personelleri- nin bulundurulması gerekmektedir. Sorumlu personel teknik yeterlilik konusunda eğitilmiş olmalıdır. NFPA 12, insanlı veya insan geçişlerin yoğun olduğu mahallerde 31 Aralık 2008 iti- bariyle aşağı yer alan özellikleri gerekli kılarak güncellemiştir. • Pnömatik tahliye öncesi alarmlar • Pnömatik zaman geciktiriciler • Kontrollü kilitleme vanaları Ayrıca; • Sistemlerde koku verici kullanılması • Tanımlanan çıkış yollarının açık tutulması • Acil aydınlatmalar bulundurulması • İnsanların çıkışına izin vermek için gazın tahliyesini gecik- tirici ekipmanlar kullanılması • Tahliye sonrası ortamın tekrardan güvenli ve kullanıma uygun hale gelene kadar sürekli çalacak alarmların bulun- durulması • Bakım sırasında yanlışlıkla veya kaza sonucu deşarjı engellemek için manuel müdahale edilebilecek sistem kilitleme vanaları kullanılmalıdır. 3.2.1. Karbondioksit Gazlı Söndürme Sistemlerinde Kullanılacak İşaretler ve Tabelalar Karbondioksit gazlı söndürme sistemiyle korunacak her mahalin uygun noktalarına ve aşağıda belirtilen bölümlere uyarı levhaları asılmalıdır; • Korunan mahalin tüm girişlerine, • Karbondioksit gazının geçiş yapabileceği ve insanlara risk oluşturabilecek yakın mahallere, • Karbondioksit silindirlerinin konumlandırıldığı mahallere uyarı levhaları asılmalıdır. Asılacak levhaların formatı, rengi, yazı tipi, uyarı yazısı ve sembolleri ilgili standartlara uygun olmalıdır. Uyarı lev- halarının asılması gereken yerler ve içerik aşağıda belirtildiği şekilde olmalıdır. • Korunan her mahalde; “Karbondioksit gazı yaralanmaya veya ölüme neden olabilir. Alarm çalıştığında hemen