Yangın ve Güvenlik Dergisi 212. Sayı (Ocak-Şubat 2020)

42 Yangın ve Güvenlik / Ocak-Şubat 2020 yanginguvenlik.com.tr ler haline gelmesi, modernleşmesi, içinde karmaşık birçok elektromekanik sistemlerin kullanılması, enerji ve kumanda kablolarının yoğunluğunun çok artmasına neden olmuştur. Yangınla karşılaştığımızda yangına karşı savaşmamıza yardımcı olacak yangın algılama ve söndürücü ekipmanlar- dan derhal faydalanabiliyorsak yangını erken yakalayabilir ve başlangıç aşamasında yangını durdurabiliriz. Fakat yangını başlangıç aşamasında söndüremezsek, yangın bina içindeki elektrik tesisatını (kablolar, borular vs) kullanarak, tesisat boşlukları, dilitasyon aralıkları, şaftlar, kapı aralıklarından faydalanarak çok hızlı bir şekilde genişler. Yangını başlangıç aşamasında yakalayıp söndürsek bile ilk aşamada oluşan duman binada ki bu boşluklarda ilerleyip, işletme ve kulla- nıcılara çok büyük zararlar verebilir. BİNALARDA BÖLÜMLENDİRME (YANGIN ZONLARI) Bu nedenle bina içinde yangını hapsetmek ve yayılma- sını geçicide olsa durdurmak için tüm önlemleri almamız gerekmektedir. Yangını belli bölgelerde hapsetmek için bina içinde belli zonlar (yangın zonları) oluşturulmalıdır. Bu zonlarda tüm bina boşlukları yangını belli sürelerde durdurmak ve yangın ile savaşacak kişilere (itfaiye) zaman kazandırmak için özel ola- rak imal edilen yangın geciktirici sistemler ile doldurulmalıdır. Bina içindeki yangın zonlarında yangını geciktirmek için binanın mimari yapısına bağlı olarak birbirine destek olacak birçok farklı malzeme kullanılmalıdır. Örneğin yangın duvarı, yangın kapıları bunlardan bazılarıdır. ELEKTRİK TESİSATI VE ŞAFTLARDA YANGIN RİSKİ Bir bina içinde veya geniş bir alana yayılan komplekslerde yangına en hassas bölgelerden birisi elektrik tesisat yolu (kablo kanalları) ve elektrik tesisat geçişleri yani şaftlarıdır. Zira yangının bina içinde çok hızlı bir şekilde yayılmasına neden olan yerlerin başında elektrik ve mekanik şaftlar gel- mektedir. Elektrik şaftları bina içine bir örümcek ağı gibi yayıl- mış olan elektrik kuvvetli akım ve zayıf akım kablolarını dar bir alan içinde muhafaza etmektedir. Aynı zamanda elektrik şaftları mimari yapısı nedeni ile bina içlerinde galeriler oluş- turmakta ve doğal baca görevi de görmektedir. Bu nedenle bina içinde herhangi bir bölgede çıkan yangın elektrik tesisatı üzerinden şaftlarda çok hızlı bir şekilde ilerleyerek bina içinde farklı bölgelere atlayabilir, yayılabilir. Ayrıca elektrik kablolarında çeşitli nedenlerden dolayı yangın çıkma riski de çok fazladır. Zira elektrik kablolarda genellikle yanabilen plastik kaplamalar veya izolasyon mal- zemeleri kullanılmaktadır. KABLO YANGINLARINDAKI TEHLIKELER Kablo üreticileri elektrik kablolarının imalatında plastik içerikli kılıflar veya izolasyon malzemeleri kullanmaktadırlar. Bunlar içinde; PVC polvinyl chloride, PE Polyethylene, PP Polypropylene, sentetik lastik en çok kullanılanlarıdır. Tüm bu plastikler yanabilir malzemelerdir. Dolayısı ile elektriksel olarak çıkan bir yangında (kısa devre, aşırı yük gibi) ortaya çıkan ısı ve alev bu kablolar üzerinde çok hızlı bir şekilde yürür ve yayılır. Çok önemli bir gerçeği hatırlatmakta fayda vardır. Bina içinde dikey olarak döşenen PE kablo demeti üzerinde yangı- nın ilerleme hızı 20 m/dk’dır. Bu veri bağımsız laboratuvarlar- dan birisi olan İngiliz kuruluşu CEGB tarafından belirlenmiştir. PE ve PP malzemeleri içeren kablolar çok kolay yanabildikleri gibi ayrıca eriyen damlaların oluşturduğu sıcaklık ile mahal içindeki diğer komşu malzemeleri de (halı, perde vs) kolayca yakabilirler. Elektrik kabloları sadece yangının yayılmasına neden olmazlar. Aynı zamanda yoğun koyu renkte dumana da neden olurlar. Bu duman tahmin edileceği gibi; • İtfaiyecilerin kurtarma ve söndürme çalışmalarını çok zorlaştırır, • İçerdiği toksik ve kanserojen maddeler insanlara zararlıdır, • Çok miktarda HCl (Hydrochlorine) gazı içerdiği için sön- dürme çalışmaları sırasında kullanılan su ile karşılaştı- ğında Hidroklorik asit’i oluşturur. 1 kg yumuşak PVC %35 klorin içerir, buda 360 gr HCl gazının ortaya çıkmasına neden olur. HCl’nin su ile karşılaşması durumunda yak- laşık 1 lt Hidroklorik asit meydana çıkmaktadır. Hidroklorik asidin bina içindeki taşıyıcı malzemelere ne kadar zarar verdiğini herkes bilmektedir. Bina içindeki tüm metal malzemeler hızla korozyona uğrar ve bina taşıma elemanlarında ciddi hasarlar yaratır. Bu hasarların maliyeti binada direk olarak yangının neden olduğu hasarlardan daha fazla olabilir. PVC ürünlerinin yanması neticesinde ortaya çıkan zararlı gazlar içinde bulunan kimyasal bileşimlerin listesi Tablo 1'de belirtilmiştir. TEKNİK