Yangın ve Güvenlik Dergisi 218. Sayı (Ekim 2020)

Yangın ve Güvenlik / Ekim 2020 25 yanginguvenlik.com.tr hedi 100 m’dir. İşletme nedenleri için, en düşük pompa hedi 5 m’den daha küçük olamaz. Tüm bu parametreleri dikkate alarak bir grafik ilişki çizilmiştir. Gösterilen enerji kullanımı ve basınçları gösteren alanlar verilen pompa çarkı tiplerinin kullanıldığı alanlardır. 8 bara ulaşan pompa çalışma basıncı meydana getirme ihtiyacı nedeniyle pervane tipi pompa çarklarının çalışma aralıkları, düşük pompa çıkış hedi değer- leri nedeniyle, grafikte yer almamaktadır. Şekil Tablo 1’de açıklanan çeşitli tip çarkları göstermek- tedir. Çizimde işaretlenen ayrı ayrı aralıklar diğer tip çarklara karşılık gelmektedir. A aralığında (yeşil ile işaretlenmiştir) tek eğimi olan bir çark kullanılmalıdır ( nHS değerleri 10-30 aralığındadır). Sırasıyla diğer aralıklar: B - Spatial (uzamsal) eğimli kanatlı çark, C - helikoidal kanatları olan çark, D - heli- kal veya diyagonal kanatlı çark. Şekil 1’de gösterilen çark tipine bağlı değerler, pompa- yı çeviren motorun sabit devir hızında ve dolayısıyla sabit pompa süratinde, kullanılan çarkın tipini değiştirerek, akış oranının ve pompa hedinin değiştirilmesi imkânını belirle- meyi sağlar. Aynı zamanda akış oranına ve çark tipine göre pompanın sınır değerlerini veya pompa hedi ve çark tipine göre pompa akış oranı (debi) sınır değerlerini de belirlemek mümkündür. Şekil 1’de işaretlenen nHS noktası bu örnekte tasarlanan çark için belirlenen karakteristik süratine karşılık gelmektedir (nominal akış oranı – 0,1 m³/sn. pompa hedi -89,09 m, nomi- nal çark dönüş sürati – 1512). Bu çark için, hesaplama meto- dunda hesaplanan karakteristik sürat değeri: nHS = 16.49’dir. Bu nedenle, Şekil 1 ve Tablo 1’e göre, tek eğimli kanatları olan bir çark seçilmiştir. Şekil 2 tasarlanan pompa çarkının bir diyagramını ve çar- nHS – pompa karakteristik sürati [-], Q – akış oranı [m³/s], H – pompa hedi, [m], n – çark dönüş hızı [1/dk.]. Tasarlanan pompalar için verilen bir geometrisi olan çarklar karakteristik sürat değerine bağlı olarak seçilir. Aşa- ğıdaki nHS değerleri için ayrı çark tipleri kullanılır (Tablo 1): Analizi yapılan örnekte, çark yangından korunma birimle- rince kullanılan bir yangın söndürme kamyonunda kullanılan pompa için seçilmiştir. Özel bir örnek olarak pompa tasarımı- nın PN-EN 1846-1: 2011 standardında belirlenen parametrele- re tam olarak uymasını gerektirmektedir. Seçilen araç için, bu parametreler aşağıdaki değerlere ulaşmaktadır: • Nominal (tam kapasitede) akış oranı - 0,1m³/sn. [10] • Pompa hedi – 89,09m – Pompa hedi (basma yüksekliği) çark nominal hızla dönerken pompanın gereken emme yüksekliği (suction lift) ve gereken pompa çıkış basıncı esas alınarak belirlenmiştir. Uygulama için tasarlanan pompa için gereken emme yüksekliği 7,5 metredir. Gere- ken çıkış basıncı 8,5 bar, yani 81,59 m dir. Toplam pompa hedi bu değerlerin toplamıdır ve 89,09 m’ye eşittir [10]. • Nominal çark dönüş sürati -1512 dir (pompa kamyonda bulunan ir içten yanmalı makineyle döndürülmektedir, dişli düşürme oranı dikkate alınmış ve motorun çalışma- sı en yüksek gücün alınacağı aralık olarak belirlenmiştir, DTI13 EURO 6) Sunulan örnek yangınla mücadelede kullanılmak için planlanmış 6x6 sürüş sistemi olan bir Renault K520 aracı için gereken parametreleri karşılayacak olan bir pompa çarkının üretimini varsaymıştır. Yangın pompaları için en düşük akış oranları 0,0075 m³/ sn. olarak bulunmuştur, bu sırada pompanın söz konusu çıkış Tablo 1. Karakteristik sürate bağlı olarak pompa çarkı modelleri [9]. nHS değeri Pompa çarkı tipi Akış yönü Çark modeli 10-30 Tek kavisli çark kanatları Santrifüj 30-50 Uzamsal (spatial) eğimli çark kanatları Santrifüj 50-80 Helikoidal eğimli çark kanatları Santrifüj 80-150 Helikoidal veya diyagonal Santrifüj Şekil 1. Pompanın hedine (basma yüksekliğine) ve akış oranına bağlı olarak farklı pompa çarklarının uygulama alanları [9].