Yangın ve Güvenlik Dergisi 219. Sayı (Kasım-Aralık 2020)

Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2020 25 yanginguvenlik.com.tr ğal olarak en yakın güvenli tahliye kapısına gidecekleri kabul edilmiştir. O mahaldeki görüş mesafesi bu eşik değerin altı- na düştüğünde, mahalli kullananların %50’sinin yanlış yönü seçecekleri varsayılmaktadır, örneğin en yakın acil çıkış yeri tarafına değil yangına doğru. Mahalli kullananlar için öldürücülük ve mahallin boşaltılması Yangının sıcaklık ve zehirleme sonuçları mahallin boşal- tılması sürecinde kullanılabilir süreyi tahmin etmek için kul- lanılır [1]. Yangının öldürücü etkisinin o mahaldeki CO kon- santrasyonu vasıtasıyla olduğu kabul edilmektedir ve CO konsantrasyonu o mahalde 3000 ppm’den yüksekse kulla- nanların 15 dk.’dan fazla yürüyemeyecekleri varsayılmaktadır. Isının etkisi bakımından ise, aynı yaklaşımı takip ederek, eğer mahallin sıcaklığı 80°C’ın üzerindeyse kullanıcıların 15 dk.’dan fazla yürüyemeyecekleri varsayılmaktadır. Öldürücülükle ilgili olarak, [1] içinde dikkate alınmayan, CO konsantrasyonu 5000 ppm’den yüksek ve sıcaklığın 100°C’ın üzerinde olduğu durumlarda kullanıcıların öleceği varsayımını içeren ilave hipotez yaygın olarak kullanılmak- tadır. Bu durumda ölümün ani olarak gerçekleşeceği varsa- yılmaktadır. YENİ YAKLAŞIM Bu yeni yaklaşım yürüme hızının lokal zehirlilik durumu- nun, ısıl etkiler ve görüş mesafesi şartlarının bir fonksiyonu olduğunu kabul etmenin bir ifadesidir. Yaklaşım esas olarak Fractional Effective Dose (FED) yani Küçük Etkin Dozlar yak- laşımı dikkate almaktadır [2]. Kullanıcının yürüme sürati ve yönü Önerilen yaklaşım yangın sonuçlarının insanların bir yeri boşaltma kabiliyetleri ile ilgili olarak yangının sonuçla- rı üzerine yapılan uluslararası çalışmaya dayanmaktadır [2]. Bu uluslararası standart yangın mahallini boşatma kabiliyeti üzerine yangının etkileri hakkında bilgi vermektedir. Standart açık olarak yangının zehirleyici ve ısıl sonuçlarının yangın mahallini boşaltma süresi sırasında insanları etkileyeceğini göstermektedir. Standart, buna rağmen, yangın sonuçları parametrelerini insanların yer değiştirme hızlarına bağlama- mıştır. Bu bağlantı bazı yazarlarca [3] aşağıdaki formüllere dayanarak farklı uygulamalar için önerilmiştir: Böyle bir formül insanların yer değiştirme sürati üzerine yangın sonuçlarının tüm üç parametresinin de dikkate alın- masını mümkün hale getirmektedir. Bu formülde “sönüm katsayısına (extinction coefficient)” bağlı olan bir sürat düzelme fonksiyonudur. Zehirliliğe bağlı benzer bir fonksiyondur ve son olarak sıcaklığın fonksiyonu olarak modifikasyonu (değişmeyi) veren fonksiyondur. İnsanların yürüme süratleri üzerine görüş mesafesinin etkileri mevcut olan verilere [5] bağlıdır ve bir tünel içindeki dumanın tahriş edici olduğunu dikkate almaktadır. Aşağıdaki gibi ifade edilebilir: Sönüm katsayısı bu durumda CO 2 konsantrasyonuna ve mahaldeki sıcaklığa dayanmaktadır [1]: K s = 83000. [CO 2 ]/T g . Görüş mesafesiyle ilgili anahtar konumda bir konu da bu- lanıklığın insan üzerine etki eden tek etmen olduğu minimum değerdir. Mevcut olan verilere göre [5], minimumun 0,3 m/ sn. olduğu görülmektedir. Mevcut amaç ve tünel konsepti ile ilgili olarak 0,3 m/sn. lik minimum değeri en ilgili değer olarak gözükmektedir. Zehirleme etkisinin insanların hareket etme süratine et- kisinin amacı sadece CO etkisini dikkate almak değil, fakat duman içinde olabilecek hidrojen klorit, kükürt dioksit ve diğerleri gibi diğer bileşenleri de dikkate almak içindir. ISO 13571 yaklaşımını izleyerek [2], bu durumda, insanların yan- gın mahallini boşaltması üzerine zehirli ortamın etkisinde, dikkate alınacak bir CO zehirlemesi eşdeğeri oluşturulabilir. FED’ni (Küçük Etkin Dozun) 1’e ulaştığında süratin 0 olacağı dikkate alınmıştır ve bu özel durumda 35000 ppm/dk. ola- rak zehirleyici doz uygulamasına karşılık gelmektedir. Mevcut yaklaşımda kabul edilen doz 15 dk. sürece 3000 ppm dir ve bu da 45.000 ppm/dk. ya karşılık gelmektedir. Bu durumda CO konsantrasyonunun bir fonksiyonu olarak sürat düzelt- mesinin değişilesi aşağıdaki gibi yazılabilir: [3] [4] bulgularını takip ederek, sıcaklık düzeltme fonksi- yonu aşağıdaki gibi yazılabilir: