Yangın ve Güvenlik Dergisi 219. Sayı (Kasım-Aralık 2020)

34 Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2020 yanginguvenlik.com.tr Sonuçlar Tablo 1’de görülmektedir. Test edilen hoparlörle- rin çoğunun etkin frekans aralığı 500-lOOOO Hz’e ulaşmak- tadır; ancak 20-20000 Hz arası geniş bant aralığına ulaşa- mamışlardır. Bu etkin frekans aralığının mahallin ihtiyaçları için yeterli olup olmadığının test edilmesine ihtiyaç vardır. YÖNELTMELİ SES TEST ODASI Yönlendirmeli ses odası İngiliz Standardı BS PAS 41:2003 Yönlendirmeli Ses Yapıcılar- Gerekli Şartlar ve Testler, Ek B Ses yapıcılar için yönlendirme testi hükümlerine göre yapılır [1]. Yönlendirmeli ses sinyalleri bu odada test edilecektir. Test odasının ölçüleri Şekil 2’deki oda deney noktası etrafında farkı yaklaşık 1000 Hz altındaki frekanslarda en belirgindir. Daha yüksek frekanslarda kulaklarda ses yüksekliği/yoğun- luk farkları daha uzak kulağın kafa tarafından perdelenmesi nedeniyle daha fark edilebilir. Kulaklar arası yoğunluk farkları 3000 Hz frekansı üzerinde en belirgin durumdadır. HRTF sesin ses kaynağından kulak kanallarına giderken baş, gövde ve dış kulağın ses üzerinde yaptıkları dönüştürme etkisini açıklamaktadır. Kulak şekli bir filtre gibi bazı frekansları zayıf- latır ve bazılarını yükseltir. HRTF sesin kaynağına bağlı olarak değişir, ilave bir yer belirleme işareti sağlar ve HRTF 5000Hz ile 10000Hz aralığı arasında en etkindir. Yukarıdaki tüm işaretler kaynak sinyal bir seri düşük ve yüksek frekansları içeren geniş bant sinyaliyse aynı anda kullanılabilir. Farklı işaretlerin kombinasyonu ses kaynağının yerini belirleme kabiliyetini artırmak için bilginin güçlenme- sini ve bolluğunu sağlar. Bu nedenle geniş bantlı ses geniş bir binada kullanıcıya çıkış noktalarını belirlemede yardımcı olmak ve karmaşık tahliye rotaları içinde kılavuzluk yapması için yönlendirici ses sinyali olarak kullanılır. Yönlendirmeli ses yapıcılar insan kulağı tarafından fark edilebilen hemen hemen tüm aralığı içine alan frekans içeriklerini kapsar. Bu geniş bant tipi frekans içeriği sıklıkla “beyaz gürültü -white noise” olarak anılır. Yönlendirmeli ses teknolojisinin gelişmesi nedeniyle, kullanıcıların yönlendirmeli ses yapıcılar yardımıyla binadan kaçış zamanlarını klasik görsel sinyaller ve işaretlerle yapılan kaçış zamanıyla karşılaştırmak için çok sayıda çalışma ve araştırmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar yönlendirmeli ses yapıcıların kullanılmasının şekilde kaçış sürelerinde tutarlı bir şekilde belirgin bir azalma olduğunu gösteren geniş bir veri bloğu oluşturmuştur. HOPARLÖRLERİN TESTİ Bilindiği üzere, yönlendirmeli ses teknolojisinde geniş bantlı ses kullanılmaktadır [11]. Teorik olarak, bu sesin insan kulağının işitme aralığı olan 20Hz ile 20000 Hz aralığında olması gerekir. Ancak, gerçekte, pazardaki az sayıda hoparlör böyle geniş banlı sesi sunma ve makul fiyatlı olma imkâ- nına sahiptir. Aynı zamanda bu hoparlörlerin performansı mevcut pazarda eşit değildir. Yönlendirici ses yapıcı için birim olarak kullanılan bir hoparlörün ölçüsü genel olarak 4 inch’den (yaklaşık 11 cm) büyük değildir, zira daha büyük bir yönlendirici ses yapıcı genellikle daha fazla enerji tüketir ve estetik olarak sıkıntılıdır. Bu nedenle ses yapıcının etkin frekans bant genişliği aralığının tanımlanması germektedir. Pazarda bulunan 4 inç altındaki ölçülerde hoparlörlerin geniş bantlı ses üretme kabiliyetleri akustik bir ses kabininde audio analizörü ile test edilmiştir. Şekil 1. Akustik ses kabini Tablo 1: Seçilen hoparlörlerin etkin frekans aralıkları Adet Etkin frekans aralığı Hz) Ölçü (inch) Adet Etkin frekans aralığı Hz) Ölçü (inch) 1 500 ~ 10000 4 10 1600 ~ 20000 2 2 400 ~ 12620 3 11 2000 ~ 16000 2 3 2000 ~ 10000 2 12 400 ~ 10000 2 4 500 ~ 16000 2.5 13 1600 ~ 16000 2 5 1600 ~ 20000 2.5 14 1600 ~ 5000 2 6 400 ~ 10000 1.5 15 1600 ~ 20000 1 7 2000 ~ 16000 1.5 16 1600 ~ 20000 1 8 500 ~ 12620 2 17 1800 ~ 14000 1.5 9 2000 ~ 20000 1.5 18 500 ~ 20000 4 Şekil 2. Yönlendirmeli ses test odası MAKALE