Yangın ve Güvenlik Dergisi 219. Sayı (Kasım-Aralık 2020)

36 Yangın ve Güvenlik / Kasım-Aralık 2020 yanginguvenlik.com.tr akustik olarak simetrik koşullar olmasını sağlamak için geo- metrik olarak yapılır. Ortamın ses seviyeleri, büyük ihtimalle geniş bir spekt- rum aralığında olacağından, yönlendirmeli ses yapıcıların performansını büyük ölçüde etkileyebilir. Bir ses sinyalinin mevkiini test etmek için, belirlenmiş yaş dağılımında [1] olan test denekleri çok sayıda olası pozisyon- lardan gelen anlık ses patlamalarının yerlerini tespit ederler. Test deneklerinin yaşları için normal işitme becerisine sahip olmaları gerekir. 36 adet tam frekansta ses kutuları bir daire üzerine 10 derecelik aralıklarla deneğin etrafına yerleştirilir. Dijital bir audio sinyali ses kartı olan bir bilgisayardan üretilir ve ses sinyaline dönüştürülür ve daha sonra ses kutularının birinden çalınmadan önce bir amfi ile yükseltilir. YÖNLENDİRMELİ SES TESTİ Yönlendirmeli ses testine on test deneği katılmıştır. Deneklerin yaş dağılımı Tablo 2’dedir. Farklı frekans bant genişliklerinde geniş bant test edilmiş- tir. Bunun yanında, saf ton sinyalleri de referans olarak test edilmişlerdir. Test edilen ses seviyesi 75 dB’de sabitlenmiştir. NFPA’nın Yangın Yönetmeliği [11] Ek-A değişik uygulamalar için ortam ses ne seviyelerinin ne olabileceğini göstermiştir. Fakat Çin’de, olası uygulamaların çoğunun ortam ses seviyesi daha yüksek olabilir. Yangın alarmı sesi ve acil durum yangın uyarısı ses hoparlörü sesi, ortam ses seviyesinden en az 15 dB yüksek olmalıdır. Bunun yanında, yönlendirmeli ses ise iki ses arasında mukayese edilebilirliği dikkate alarak yangın alarmından en az 15 dB düşük olmalıdır. Bu nedenle test- lerde iki ortam sesi seviyesi dikkate alınmıştır; biri 60 dB’in altında, diğeri 75 dB. Testte, 36 ses kutusu deneğin etrafında çapı 3 metre olan bir daireye yerleştirilmiştir. Daire 0° ile 360° arası mar- kalanmış ve her ses kutusu belirlenen dereceye koyulmuştur. Teste başlamadan önce deneğin şunları bilmesi gerekir: 1) Test sırasında başını oynatmaz, 2) Farklı sesler çalınacaktır ve denekten sesin geldiği yeri belirtmesi istenecektir, 3) Her ses 10 defa ve her defasında tesadüfi olarak değişen bir ses kutusundan çalınacaktır. Her ses arasında 5 sn. boşluk verilecektir ve denek sesin yeri hakkında 5 sn. içinde bir karar vermelidir, 4) Gürültü etkisi testlerinde, sürekli olarak bir gürültü sesi çalınacaktır ve bu sırada denek yönlendirme yapan ses sinyalinin yerini ayırt ederek söyleyecektir. Her ses için, 100 test sonucu vardır. Her testte, denek tarafından işaret edilen yönün duyulabilir sesi veren ses kutusuna göre bir sapması vardır ve eğer sapma ±5°’den büyükse, yüzde olarak doğru sayılar bir azalacaktır. Sonuçlar şekil 4’de listelenmiştir. Arka plan gürültüsünün ses kaynağını belirleme üzerine bir miktar etkisi vardır. Arka plan gürültü seviyesinin test sesinin seviyesine yakın olduğu durumlarda, saf tonlu ses (tek frekanstan yayınlanan ses) formlarının yerleri daha zor belirlenmekte, buna karşılık daha büyük frekans aralığına sahip geniş bantlı seslerin yeri daha kolaylıkla kesin olarak belirlenmektedir. Bunun yanında geniş bantlı sesin kesin yerini belirle- mek daha kolaydır; ancak frekans bant genişliği mümkün olduğunca geniş olmalıdır. BS PAS 41:2003 İngiliz standar- dına göre, test denekleri ses yapıcının yerini en az zamanın %75’inde doğru olarak belirlemeleri gerekmektedir. Şekil Tablo 2. Deneklerin test bandı Yaş Adet 18-27 2 28-37 4 38-48 2 48-57 1 58-67 1 Şekil 3. Test denekleri Şekil 4. Mevki bulma testlerinin sonuçları MAKALE