nozullardan su püskürtülmesi vasıtası ile soğutulması gerekir. Bu amaca yönelik geliştirilmiş sistemler, baskın tip sulu sprey soğutma sistemleridir. Bu sistem ile ilgili prensip şeması Şekil - S'de verilmiştir. Sistem elemanları aşağıdaki gibidir: * Baskın vanası ve aksamaları * İzleme anahtarlı kapatma vanası * Basınç tetiklemeli su atım vanası * Diyafram tip köpük tankı * Sprey nozullar * Termostatik algılama elemanları * Presostat * Su motorlu gong :..ı� :ı;> "�''�"&�ı ·,,•��:, � ,,,fı�••ıı:;ıı,ı,..ı .,ı";:\��:t;, >'YQ$' �;ııo;•-w�l>' •.u.ı �tfıl� �t>�"l'->•N #�• >· f�,�� Şekil - 3. Baskın Tip Sulu Söndürme Sistemi Sistemde algılama, köpüklü sulu söndürme sistemindeki gibi yapılmaktadır. Yangın anında algılama yapılmaktan sonra köpük sisteminin baskın sisteminin tetiklenmesi ile birlikte sprey soğutma sisteminin baskın vanası da tetiklenir. Bu aşamada baskın vanası açılır ve sprey nozulların bulunduğu hatta baskın vanasının altında basınçlı halde bekleyen su akışı gerçekleşir. Sprey nozullar tank çevresine yüzeyde soğutmanın yapılması için gerekli debideki suyun homojen olarak püskürtülmesini sağlar.ve tank yüzeyinin soğutulması ile deformasyon önlemiş olur. Trafolarda çıkabilecek bir yangın yine trafo yüzeylerin fazlaca ısınmasına sebep olur. Sıcaklık artışı, yüzeylerin kısa sürede deforme olmasına ve ileri safhada patlamaya sebep olur. Sıcaklık artışı konveksiyon ile diğer trafolara da ulaşabilir ve diğer trafolar için de tehlike yaratabilir. Bu riskin önlenebilmesi için trafo yüzeylerinin sprey nozullardan su püskürtülmesi vasıtası ile soğutulması gerekir. Bu amaca yönelik geliştirilmiş sistemler, baskın tip sulu sprey soğutma sistemleridir. Çalışma prensibi ve ' ı sistem elemanları tank yüzey sprey soğutma sistemi ile aynıdır. Burada sprey nozullar ilgili standartlara göre trafo yüzeyine istenilen yoğunlukta suyu homojen olarak püskürtecek tipte seçilir ve yine ringler halinde yerleştirilirler. Bazı sistemlerde trafo altında bulunan yağ havuzlarına köpüklü sulu söndürme sistemi entegrasyonu mümkündür. C ) Gazlı Söndürme Sistemleri Yangın söndürmede havadaki oksijen konsantrasyonunun düşürülmesi veya alevlere kimyasal müdahalede bulunmak suretiyle yangının söndürülmesi prensibine göre çalışan sistemlerdir. Söndürmede geçtiğimiz birkaç yıla kadar etkili olarak kullanılan gazlar, karbondioksit ve halon gazları idi. Karbondioksit (CO2) gaz halinde, tortusuz bir yangın söndürme maddesi olduğu için elektriğin neden olduğu yangınlarda, kolayca tutuşabilen malzeme ya da sıvılarla çalışan işletmelerde, atom santrallerinde, cila fabrikaları, kimyasal fabrikalar, otomobil endüstrisi v.s. tesislerde kullanılır ve günümüzde de kullanımı sürmektedir. Halon 1 30 l gazlı söndürme sistemlerinde gaz, yangın olayına doğduran kimyasal müdahalede bulunmak suretiyle söndürmeyi gerçekleştirir. Söndürmede temiz bir gaz olması sebebi ile Halon 1 30 l , elektronik aygıtların bulunduğu mahaller, elektrik şebeke merkezleri, yüksek gerilim bulunan tesisler, elektronik bilgi işlem merkezleri, telefon merkezleri, arşivler, müzeler v.s. için etkili bir söndürücüdür. Günümüze kadar, geçtiğimiz birkaç yıla kadar halon gazlı söndürme sistemleri etkin olarak kullanılmakta idi. Yakın zamanda atmosferin ozon tabakasında meydana gelen bozulmadan (delinme diye de nitelendirilmektedir) tüm CFC gazlarının sorumlu tutulması ve Halon 130 l 'in de CFC bileşimli bir gaz olması nedeniyle kullanımının kaldırılması programa alınmıştır. Ozon tabakasındaki bozulmanın beklenenden daha çabuk olduğu gerekçesiyle hızlandırılan program doğrultusunda, üretim durdurulmuş ve stoklar denetim altına alınmıştır. Alternatif gazlar ile ilgili değişik çevrelerde süren çeşitli araştırmalar sonucu Halon 1301 gazı gibi temiz, söndürmede etkili,fakat ozon tabakasına zarar vermeyen yerkürenin ısınmasına katkısı çok az olan, atmosferik yaşam süreci çok daha düşük olan FM-200, NAF SIII, CEA 410 ve başka bir çok gaz bulunmuştur. Bu gazlardan bir kısmı ilgili test kuruluşlarından onay almış, bazıları onay için beklemekte bazıları ise onay alamamış ve kullanımı uygun olmayan gazlarsınıfında yer almıştır. Bu gazların pozitifve negatif yönleri üzerinde tartışmalar ve iyileştirme ile ilgili çalışmalar sürmektedir. Güç santrallerinde proses kontrol sistemlerinin merkezi kontrol ünitesinin bulunduğu ana kumanda odası, elektrik kumanda odaları gibi elektronik cihaz yüklü mahallerde çıkabilecek yangınları söndürme amacı ile de gazlı söndürme sistemleri kullanılır. Yukarıda bahsi geçen ve uygulamaya uygun olan, onay almış gazlardan birisi söndürücü madde olarak bu mahallerin korunmasında kullanılabilir. Sistemde bir çapraz zonlu elektronik algılama ve boşaltma kontrol sistemine ihtiyaç vardır. Bu sistemde algılama hem ı.,,. -� ' YANGIN VE GÜtvENLİK DERGİSİSAY1·22
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=