Yangın ve Güvenlik Dergisi 221. Sayı (Mart 2021)

20 Yangın ve Güvenlik / Mart 2021 yanginguvenlik.com.tr “d” Tipi Koruma, Aleve Dayanıklı Muhafazalar IEC 60079_1'e uygun cihazların devresi daha sade ve basittir. Burada patlayıcı atmosferi ateşleyebilecek kısımlar, içindeki patlama basıncına dayanan ve patlamanın kendisini çevreleyen atmosfere yayılmasını engelleyen muhafaza- nın içine yerleştirilmiş olduğundan cihazın kablo girişinde kablo tipine uygun kablo rakorları kullanıldığında yeter şart sağlanmaktadır. Kablonun dış etkenlerden korunması için ilave tedbirler alınabilir. Bunlar, zırhlı kablo kullanmak ya da borulu tesisat olarak sıralanabilir. Borular tehlikeli bir alana girdiği ve çıktığı ve mahfazanın uygun bir koruma derecesi sağladığı (örneğin, IP54) mahfazalara komşu olduğu yerlerde durdurma kutuları ile birlikte sağlanmalıdır. Boru, bütün dişli bağlantılarında tamamen sızdırmaz olarak çekilmelidir. Tehlikeli alanlarda uygun elektriksel malzeme seçimi için aşağıdaki bilgiler gerekir: − Tehlikeli alanın sınıfı, − İlgili gaz veya buharın sıcaklık sınıfı veya tutuşma sıcaklığı, − Uygulanabilir olduğu yerde, elektriksel malzemenin grup veya alt grubuyla ilgili gaz ve ya buhar sınıfı, − Dış etkiler ve ortam sıcaklığı. Bu bilgiler elde edildikten sonra tehlikeli bölgede kullanı- lacak cihazın sağlaması gereken asgari koşullar ortaya çıkmış olacaktır. Cihazlara ait bu bilgiler ise, cihazların etiketleri üze- rindeki numaralandırma ve işaretler yardımıyla gösterilmekte aynı zamanda cihazların katalog sayfalarında belirtilmektedir. ATEX direktifleri gereği ülkemizde patlayıcı ortamlar için yönetmelikler aşağıdaki gibidir: I.“Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (94/9/AT)” (27.10.2002 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 30.06.2016 tarihinde yenilenmiştir.) Bu yönetmelikte patlayıcı ortam- larda kullanılan cihazlara ilişkin esaslar ele alınmaktadır. II.“Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerin- den Korunması Hakkında Yönetmelik (99/92/EC)” ise 30.04.2013 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelikte patlayıcı ortamlarda çalışan kişilerin sağlık ve güvenlik şartlarına ilişkin esaslar ele alınmaktadır. "Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile ilgili Yönetmelik" patlayıcı ortamda kullanılan cihazların sahip olması gereken özellikleri belirtir. Yönetmelikte söz konusu cihazların üretimini gerçekleştiren, ithalatını ve dağıtımını yapan firmaların yükümlülükleri belir- tilir. Bunun dışında ürünlerin uygunluğu ve uygunluk değer- lendirme kuruluşlarının görevlendirilmesine ilişkin esaslar yine yönetmelikte belirtilmektedir. Yönetmeliğin Ek-1 bölümünde teçhizat grupları katego- rilere ayrılmakta ve her gruptaki cihazların nerede kullanı- labileceği belirtilmektedir. Buna göre gruplar aşağıdaki gibi tanımlanmıştır: 1- I. Grup: Madenlerin yeraltı bölümlerinde ve yer üstünde grizu ve/veya yanıcı toz tehlikesinin olduğu mahallerde kul- lanım için tasarlanan teçhizat 2-II. Grup: Hava, gaz, buhar, sis, toz/hava karışımlarından kaynaklanan patlayıcı ortamların bulunduğu mahallerde kullanım için tasarlanan teçhizat. II. Grup'a dahil olan cihazlar yer üstü endüstrilerinde kullanılmaktadır. ATEX İşaretleme: - Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile ilgili yönetmeliğin EK-2 bölümünde CE işaretlemesi ile ilgili maddeler yer almaktadır. Buna göre teçhizatın işaretlemesinde bulunan "G" harfi cihazın gaz, buhar veya sisten, "D" harfi ise cihazın tozdan kaynaklı pat- layıcı ortamlar için uygun olduğunu belirtmektedir. - IEC 60079 Avrupa standartları ışığında patlayıcı ortam- larda kullanılan cihaz sınıflarının karşılaştırma tablosu aşa- ğıdaki gibidir. Cihazların ATEX işaretlemesi dahil oldukları sınıfa uygun olmalıdır. Patlayıcı ortamda kullanılacak gaz dedektörünü seçerken ortamın tehlike sınıfına, dahil oluğu gruba, ortam sıcaklığına, algılanacak gazın grubuna uygun- luğu mutlaka kontrol edilmelidir. Bu kontroller cihazın ATEX işaretlemesi ile kolaylıkla sağlanabilmektedir. ATEX işaretle- mesinin özetini aşağıda bulabilirsiniz. Şekil 1. Kendinden güvenlikli devre örneği Şekil 2. “d” Tipi koruma ile devre örneği MAKALE