Yangın ve Güvenlik Dergisi 221. Sayı (Mart 2021)

yanginguvenlik.com.tr 26 Yangın ve Güvenlik / Mart 2021 MAKALE santrasyonu arttıkça akım da artar. Sensörde oluşan akımın seviyesine göre dedektör alarm sinyali gönderir. Yarı iletken Sensör Yarı iletken sensörler genellikle ev tipi uygulamalarda kullanılmaktadır. Endüstriyel tesislerde kullanılması önerilmez çünkü birçok farklı gaz ile alarm durumuna geçebilmektedir. Ayrıca temiz havada istikrarlı çalışmayan yarı iletken sensör- ler su buharıyla bile alarm verebilmektedir. Bu sebeple yarı iletken sensörler günümüzde çok fazla tercih edilmemektedir. Yarı iletken sensörün içinde ısıtma rezistansı ile 300°C-400°C arasında ısıtılmış metal oksit bir yüzey bulu- nur. Normal durumda havadaki oksijen ile metal oksit yüzey reaksiyona girerek yüzeyin belirli bir yarı iletkenlik seviye- sine ulaşmasını sağlar. Ortamda bir gaz sızıntısı meydana geldiğinde ise oksijen molekülleri ile sızan gaz molekülleri yer değiştirerek yüzeyin yarı iletkenlik seviyesini değiştirir. Sensörün çıkış sinyali ile gaz konsantrasyonu arasındaki ilişki logaritmiktir. Termal iletkenli Sensör Termal iletkenli sensörler ortamdaki hava ile algılanacak gazın termal iletkenliklerinin karşılaştırılması prensibine göre algılama yapar. Sensörün içinde bulunan ısıtılmış termistör veya platinyum tel referans görevi görür. Ortamda bulunan gazın ısıl iletkenliği referanstan fazla ise gazın ısısı düşer. Ortamdaki gazın ısıl iletkenliği referanstan az olması duru- munda da gazın ısısı yükselir. Isı değişiklikleri sensörün için- deki elektrik devresinin eşdeğer direncini değiştirir. Sensör bu şekilde ortamdaki gazı algılar. Sonuç olarak patlayıcı ve zehirleyici gazların yıkıcı etkile- rine karşı alabileceğimiz önlemlerin başında gaz dedektörü kullanımı gelmektedir. Gaz dedektörlerinin içinde algılama işlemini yapan sensörler bulunmaktadır. Bu sensörler algıla- nacak gazın özelliğine ve algılama prensibine göre çeşitlilik göstermektedir. Gaz dedektörü seçimi yapılırken dedektörde bulunan sensörün algılanacak gaz için uygun olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE YANGIN ETKİLERİNİN ERKEN ALGILANMASINDA KULLANILAN TEKNOLOJİK ÇÖZÜMLER Endüstriyel tesislerde yangın risklerini erken tespit etmek için tesisin her kapalı bölgesinde olası yangınların duman, sıcaklık ve alev etkilerinin öncelikleri öngörülmeli ve bu öncelikler doğrultusunda uygun tipte algılayıcılar seçilmelidir. Ortamda bulunan maddelere göre yangının etkilerinin ortaya çıkış önceliği değişkenlik göstermektedir. Örneğin ofis ortamında çoğunlukla ahşap, kağıt ve tekstil türevi malzemeler bulunduğundan, oluşan yangınlarda öncelikle duman yoğunluğu oluşur, beraberinde ısı artar ve sonra- sında alevlenme oluşur. Dolayısıyla bu ortam için duman dedektörü ile erken algılama tasarlanması uygun olanıdır. İçerisinde yanıcı gaz bulunan bir ortamda oluşan bir kıvılcım neticesinde önce patlama ve alevlenme oluşur, ısı artar ve sonrasında ortamda bulunan diğer maddelerin yanmaya başlaması sonucu duman ortaya çıkar. Dolayısıyla bu ortam için alev öncelikli bir algılama tasarlanması uygun olacaktır. Noktasal dedektörlerle duman algılaması Noktasal duman dedektörlerinin özellikleri ve performans ölçütleri TS EN 54-7 Standardında belirtilmiştir. Optik duman dedektörü seçimi TS CEN/TS 54-14 Standardının 6.4 ve 6.4.2 bölümünde yer alan şartlara göre yapılır. Binada, TS CEN/TS 54-14 Standardının A.5.3.8 bölümünde belirtilen korunması Şekil 7. Elektrokimyasal Sensör Şekil 8. Yangının etkileri