Yangın ve Güvenlik Dergisi 233. Sayı (Eylül 2022)

14 YANGIN ve GÜVENLİK • Eylül / 2022 UZMAN GÖRÜŞÜ Evlerimizdeki Sinsi Tehlike SEZER ASLAN Yangın, Acil Durumlar ve Doğal Afetler Eğitim Uzmanı Risk Analizi ve Danışman NFPA Member Radon Gazı R adon, ilk olarak 1898'de Pierre Curie, Marie Skłodowska Curie ve G. Bemont tarafından keş- fedilen bir element olan radyumun radyoaktif bozunmasıyla üretilir. Toplumun sağlığını tehdit eden, sigaradan sonra akciğer kanserlerin temel nedeni olan radon gazı etkilerinden toplum korunmalıdır. Doğal kaynaklardan alınan dozun en önemli bileşeni havada radyoaktif bir soy gaz olarak bulunan radondur (222Rn). Dünya genelinde ülkelere göre değişiklik göstermekle bir- likte evler, işyerleri, okullar, tüneller, metro istasyonları ve yeraltı maden ocakları gibi kapalı alanlar başta olmak üzere hemen her yerde değişik miktarda radon gazı bulunur. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK, 2012) verilerine göre radon ve bozunum ürünleri nedeniyle maruz kalınan yıllık ortalama etkin dozun 1,3 mSv (toplam etkin dozun %55’i) olduğu tahmin edilmektedir. Radon; 1900 yılında keşfedilmiş havadaki varlığı ise 1901 yılında tanımlanmış, doğada bütünüyle radyoaktif olarak bulunan, havadan 7.5 kez daha ağır, gözle görüle- meyen, renksiz, kokusuz, tatsız bir soy gazdır. Radon, başta kayaç, toprak ve su olmak üzere doğada değişik miktarlarda bulunan uranyum (U) elementinin radyoaktif bozulmasıyla açığa çıkan radyum 226Ra) izotopunun radyoaktif bozu- num ürünüdür ve uranyum elementinin doğada var olan üç temel radyoaktif bozunma serisinin tek gaz ürünüdür. Sigaradan sonra en önemli ikinci akciğer kanseri nedeni olarak kabul edilen radon, renksiz ve kokusuz radyoaktif bir gazdır. Toprakta, kayalarda ve sulardaki uranyumdan köken alır. Topraktaki radon, yukarı doğru hareket eder ve evlerin tabanlarındaki ya da duvarlarındaki çatlaklardan ve boşluklardan içeri sızar. Özellikle bodrum katlarda ve madenlerde radon gazı yoğun olarak birikebilir. Daha az düzeyde olmak üzere, radon evlere, kullanılan kuyu suyu ile de girebilir. Radon gazı, başlıca zararlı etkile- rini solunduğu zaman gösterir; radon içeren suyu içmekle mide kanseri olma olasılığı, radonu soluyarak akciğer kan- seri olma olasılığına göre çok azdır. Ancak, sudaki radon, duş yaparken havaya karışabilir ve solunabilir. Toprakta, kayalarda ve sulardaki uranyumdan köken alır. Topraktaki radon, yukarı doğru hareket eder ve evlerin tabanlarındaki ya da duvarlarındaki çatlaklardan ve boşluklardan içeri sızar. Özellikle bodrum katlarda ve madenlerde radon gazı yoğun olarak birikebilir. Bodrumunuzdaki veya zemin kat alanınızdaki bir konsantrasyon, evinizin propan veya doğal gazın yapabileceği şekilde patlamasına neden olmasa da, radyoaktiftir ve Çevre Koruma Ajansı'na (EPA) göre akciğer kanserinin ikinci önde gelen nedenidir.