Yangın ve Güvenlik Dergisi 235. Sayı (Kasım-Aralık 2022)

41 YANGIN ve GÜVENLİK • Kasım-Aralık / 2022 Binanın veya tesisin parsele doğru yerleşiminden sonra doğru yapı malzemelerinin seçilmesi, taşıyıcı sistemin yan- gına dayanıklı olması gerekmektedir. Faaliyet konusu ve tehlike sınıfına göre yapı malzemelerinin özellikleri BYKH- Y’de tanımlanmıştır. Buna göre yapıda yangın geçirimsiz bölümler (kompartıman) oluşturulmalı, yanıcı olmayan ya da tutuşma ısısı yüksek, duman çıkarmaz yapı malzemeleri kullanılmalıdır[1,3,4]. Yangının meydana gelmesi durumunda tüm binaya yayılması engellenmeli, zehirli gaz ve duman uygun şekilde uzaklaştırılmalıdır. Herhangi bir katta meydana gelecek olan yangın sırasında oluşacak sıcak hava, duman ve alev- lerin diğer katlara ulaşımını engellemek için özellikle şaft boşluklarında katlar arasında yangına dayanıklı malzeme ile izolasyon sağlanmalı, şaft kapakları yangına dayanıklı olmalıdır[1,5]. Kaçış yollarına duman ve zehirli gazlar dolmayacak şekilde tasarım yapılmalı, kullanıcıların her koşulda kaçış yollarını görmesi ve ulaşması sağlanmalıdır. 2. KAÇIŞ KAPILARI VE KAÇIŞ MERDİVENLERİ BYKHY’de kaçış yolu tanımı; “Yapının herhangi bir noktasından yer seviyesindeki caddeye veya sokağa kadar olan devamlı ve engellenmemiş yolun tamamıdır’’ şek- linde yapılmıştır. Buna göre tek katlı yapılarda kaçış yolu bina dışı açık alana ulaşımı sağlayan kapılara kadar olan yürüyüş yoluna denirken, çok katlı yapılarda ise içerisinde bulunulan odanın en uzak noktasındaki duvarın 40cm önünden başlayarak kattaki en yakın korunumlu kaçış (yangın) merdiveninin kapısına kadar olan yürüyüş yolu mesafesidir. BYKHY Tablo Ek-5B’de belirtilen ölçülerin aşılması durumunda mahalden ve binadan ikinci çıkışların açılması gerekmektedir[1]. Yapının parsele kitlesel yerleşiminin tasarlanmasına ek olarak binayı dolaylı yoldan boyutlandıran kaçış mesafe- lerine göre acil durum kaçış kapıları ve kaçış merdivenleri oluşturulmalıdır. Örneğin; yağmurlama sistemi olmayan tek katlı yapıdaki, demir döküm işlemi yapılan bir endüst- riyel yapıda kolay alevlenici ve parlayıcı malzeme üretil- miyorsa ve depolanmıyorsa, kaçış mesafeleri tek yönde 15 metreden 22.5 metreye çift yön kaçışta ise 30 metreden 45 metreye çıkmaktadır. Binanın her noktasından iki yönlü kaçış mesafesi uygulandığını varsayarsak binanın bir cep- hesinin boyutu 90 metreden az olmalıdır ki yürüyüş yolu olarak alacağımız iki yönlü mesafe olan 45 metrede bina dışına açık alana ulaşabilelim. Bu örnek bize göstermek- tedir ki kaçış mesafeleri dolaylı olarak binanın boyutunu belirlemektedir. BYKHY Madde 39’a göre aksi belirtilmedikçe bütün yapılarda en az 2 çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş olması gerekmektedir. Kaçış yolu kapılarını konumlandırır- ken BYKHY Madde 39’a göre bölünmemiş alanlarda iki yönlü kaçış mesafesi alabilmek için iki kaçış kapısı arasın- daki mesafenin köşegen uzunluğunun (diyagonel mesafe) yarısından, binada yağmurlama sistemi varsa köşegen uzunluğunun 1/3’ünden daha uzak olması gerekmektedir. için kaçış yollarının ve kaçış merdivenlerinin birbirine alternatif olması gerekmektedir. Kaçış merdivenleri yan yana yapılamaz ve bir merdivenin içerisinden geçilerek diğer merdivene ulaşım sağlanamaz. Merdiven başladığı kattan tahliye olunacak kata kadar sürekliliğini korumalıdır, merdivenden kaçan birisinin merdivene girdikten sonra tahliye katına kadar merdiven kovasından çıkmadan yol alması ve tahliye katında çıkışa yönlendirilmesi gerekir. BYKHYMadde 41’e göre kaçış merdivenlerinin kapa- site ve sayı bakımından en az yarısının doğrudan bina dışına açılması gerekmektedir. Merdivenlerin diğer yarı- sının ise zemin düzeyindeki dışarı çıkışın görülebildiği ve engellenmediği hol, fuaye (dinlenme/bekleme alanı), lobi MAKALE Şekil 1. Farklı faaliyetlere ve tehlike sınıflarına ait komşu kompartımanlar [4] Dış cepheler, çatılar, bölmeler: Binayı yatay ve düşey yangın bölmeleri ile bölümlere ayırmak gerekli bir yangın önlemidir. Bölmeler yanma direnci süresi güvenlik seviyesine bağlı olarak 30, 60, 90 ve 120 dakika olarak belirlenir. Düşey iç bölmeler: Yangına en az 120 dakika dayanıklı olarak projelendirilmelidir. Şekil 2. Döşeme geçişlerinde ve şaft kapaklarında izolasyon [4]