Yangın ve Güvenlik Dergisi 236. Sayı (Ocak-Şubat 2023)

44 YANGIN ve GÜVENLİK • Ocak-Şubat / 2023 Tablo 1. Havalandırma derecesinin tehlike bölgesi belirlemesinde kullanılması [1] Boşalma Derecesi Havalandırma Yüksek Orta Düşük Kullanılabilirler İyi Orta Kötü İyi Orta Kötü İyi, Orta veya Kötü Sürekli (Zone 0 Ne) Tehlikesiz (Zone 0 Ne) Zone 2 (Zone 0 Ne) Zone 1 Zone 0 Zone 0 + Zone 1 Zone 0 + Zone 1 Zone 0 Ana (Zone 1 Ne) Tehlikesiz (Zone 1 Ne) Kuşak 2 (Zone 1 Ne) Zone 2 Zone 1 Zone 1 + Zone 2 Zone 1 + Zone 2 Zone 1 veya Zone 0 Tali (Zone 2 Ne) Tehlikesiz (Zone 2 Ne) Tehlikesiz Zone 2 Zone 2 Zone 2 Zone 2 Zone 1 hatta Zone 0 rılmış ve yerleştirilmiş kanal ve menfezler ile yetersiz debi kapasitesine sahip havalandırma sistemi, tehlikeli bölgede çalıştırılacak elektrikli ekipman maliyetini önemli ölçüde artıracaktır. Tablo.1’de tehlike bölgesi tayininde kullanılan proses ve havalandırma ilişkisi gösterilmektedir. Patlayıcı ortamlara uygun elektrikli ekipmanların söz konusu maliyet artışından dolayı proses tasarlanırken teh- like bölgesinin en fazla Zone 2 olacağı proses kapasitesinin oluşturulması rasyonel yaklaşım olarak değerlendirilmek- tedir. Karıştırma proseslerinde kapak kullanımı yaygınlaşsa da, yanıcı özellikte kimyasal karıştırılan kapların yüzeyleri çoğu işletmede açık tutulmaktadır. İşletmelere patlamadan korunma dokümanı hazırlanırken “tali boşalma kaynağı” olarak zemine yayılan yanıcı özellikte kimyasal madde senaryosu da açık yüzeyden boşalma olarak kabul edil- mektedir ve kaza senaryosu olarak değerlendirmede yer almaktadır. Ancak Tablo.1 incelendiğinde Tehlike Bölgesi (Zone) 2 ağırlıklı olarak “orta” derece seyreltme koşullarına denk gelmektedir. Açık yüzeyden kimyasal buharı yayıl- ması senaryosuna göre yapılan hesaplamalar, metodoloji içindeki eşitliklerde yer alan kabuller ve basitleştirmelerden dolayı çoğunlukla “orta” derece seyreltme ile sonuçlan- maktadır. Orta derece seyreltme durumunda standarttaki yeni açıklamalar Şekil.2’de yer alan eğrilerin kullanılmasını kısıtlamakta ve “hesaplamalı akışkanlar dinamiği (HAD) – computational fluid dynamics (CFD)” olarak bilinen nümerik analiz çalışmasını önermektedir. 1.3. Patlayıcı Ortam Değerlendirmesi ve HAD Analizi İlgili mevzuat, muhtemel patlayıcı ortam içeren işlet- meler için patlamadan korunma dokümanı hazırlanmasını gerektirir. Bu dokümanın hazırlanması iki yönlüdür. İşletme muhtemel patlayıcı ortamlarda yer alan riskleri nasıl yöneteceğini beyan ederken, yasal denetleme yetki- sine sahip iş müfettişleri söz konusu beyanın doğruluğunu ve uygulanabilirliğini kontrol ederler. 12 yıl kadar uzun süredir yürürlükte olmasına rağmen hali hazırda standartta yer alan el ile hesaplama (hand-calculations) yöntemi hem kullanıcılar tarafından hem de denetçiler tarafından ancak layıkıyla uygulanabilmektedir. HAD analizinde hesaplama alanı binlerce küçük bölgeye ayrılmış durumdadır. Bu küçük hacimlere ayırma yaklaşımı kimyasal buharı / gaz yayılması sürecinin daha mekanik olarak gösterilmesini sağlar. İşlem sonrası elde edilen sayısal değerler kullanarak modeli oluşturulan geometri içinde sıcaklık ve basınç dağılımlarını, konsant- rasyon ve ısıl değerlerini görmek mümkündür. Şekil 3. Açık sahada havuz içinde LNG yayılmasının model hazırlığı MAKALE