Yangın ve Güvenlik Dergisi 236. Sayı (Ocak-Şubat 2023)

50 YANGIN ve GÜVENLİK • Ocak-Şubat / 2023 3. İŞGÜCÜNÜN ROBOT İKÂMESİ İLE İŞÇİ ÖLÜMLERİNİN ÖNLENEBİLİRLİĞİ 1. Endüstri Devrimi’nden bugüne geçen zamanda, Başkaya [14], insanlığın her türlü teknolojik gelişmeyi bir sömürü, baskı, savaş ve katliam aracına dönüştürdüğünü şöyle ifade etmektedir: “Tekstil makinalarının üretim sürecine sokulduğu dönemde Londra ve Manchester’in varoşlarında sefalet tablosu ortaya çıkmış, ABD’de iplik makinaları neredeyse köleliği yeniden diriltmiş, uçaklar sivilleri katletmek hizmetine sokulmuş, nükleer enerjinin ilk deneme alanları Hiroşima ve Nagazaki olmuştur.” Günümüzdeki gelişmelere bakıldığında ise silah sanayiinde akıllı füzeler, hedefini kendisi belirleyip ateşleyebilen makineli tüfekler, silahlı insansız hava araçları ve uçaklar, insansız tanklar, kendi rotalarını belirleyebilen, limanlara giriş çıkışları kendi kendine yapabilen savaş gemileri, öldürmeye programlanmış robotlar üzerinde çalışılmak- tadır. Diğer yanda Orhon Özdağ’ın ifadesiyle [15], bilgi savaşlarının yaygınlaşmasıyla savaş kavramı da dönüşüme uğramıştır. Stratejik üstünlük sağlama çabasındaki dev- letler, kârını artırmaya çalışan şirketler, bankalar, bilimsel araştırmalar yapan kurum ve kuruluşlar, sosyal medya şirketleri, mail şirketleri vb.’den oluşan yeni savaş aktörleri bilgisayarlar, internet ağları, dijital depolama aygıtları, sosyal medya, medya kuruluşları gibi gündelik ortam ve aygıtları savaş aracı durumuna getirmiştir. Bu bağlamda Başkaya’nın ifadesiyle soru şu olabilir [14]: “Teknolojiler milyarlarca insanın refahını, yaşam standardını yükseltme potansiyeline sahipken; neden bir sömürü, baskı, zulüm ve katliam aracına dönüştürül- mektedir?” İnsanlık kadar eski insan-doğa, insan-insan savaşları ve birbirine egemenlik kurma çabasında araç olan teknoloji, akıllı toplumun tartışmaya açıldığı bu günlerde niçin insan gereksinimlerini karşılama işleviyle öne çıkarılmamakta ve işlenmemektedir? Üretimin (üretim süreçlerinin ve çıktıları olan ürünlerin) tek amacı kârı artırmak mı olmalıdır? Bu panoramanın bir parçası olan işçi ölümleri anomalisinden hareketle, bu çalışmada, gerek Türkiye’de gerekse Avrupa’da ve dünya genelinde özellikle işçi ölümlerinin yoğun olduğu sektörlerde, işkollarında yapay zekâlı robot işçiler istihdamına öncelik verilerek işçi ölümlerinin önlenmesi önerilmektedir. Bu öneri bağlamında tartışmaya açılan temel sorular şöyledir: 1. İşgücünün robot ikâmesi işçi ölümlerinin yoğun olduğu tarım ve inşaat sektörlerinde kullanılabilir mi? Nasıl? Pilot uygulamalar var mıdır? 2. Otomasyon ve işgücünün robot ikâmesi ile artacak işsizliğe çözüm önerileri nelerdir? İzleyen kısımda, 2018 yılında Türkiye’de iş kazala- rının %24’ünün gerçekleştiği tarım ve orman işkolu ile %23’ünün gerçekleştiği inşaat ve yol işkolundan hareketle tarımda ve inşaatta mevcut yapay zekâ uygulamaları ele alınarak bu sorular yanıtlanmaya çalışılmıştır. 3.1. Tarım Sektöründe Yapay Zekâ Uygulamaları Günümüzde tarımda dijital gelecek ve akıllı tarıma geçiş gerekçesi olarak 2050 yılında %60 daha fazla besin üretilmesi gerektiği, bu gereksinimi karşılamak için de gezegenin doğal kaynaklarının tutumlu ve sürdürülebilir kullanılması zorunluluğu ileri sürülmektedir. Gelecekte tıpkı fabrikalar gibi insansız tarlalarda sürücüsüz akıllı traktörlerin ve biçerdöverlerin tarlaların ne zaman nasıl işlenmesi gerektiğini bildireceği; akıllı sulama sistemlerinin hava durumuna, toprağın ve ürünün ihtiyacına göre sulama yapacağı; ürün toplama araçlarının yeterli olgun- luğa gelen ürünleri otomatik olarak toplayıp paketleyeceği; ayrıca bölgeye özgü zararlıların neler olduğu, bu zararlılara karşı hangi ilaçla, ne zaman, nasıl önlem alınacağı; topla- Şekil 1. Türkiye’de 2018 Yılı İş Cinayetleri [13] MAKALE