Yangın ve Güvenlik Dergisi 237. Sayı (Mart 2023)

44 YANGIN ve GÜVENLİK • Mart / 2023 radyasyonun (parazitlerin)kaynakları gaz çıkartan lambalar, elektrik nakil kabloları, vb., • Yangın detektörüne böcek girmesi, • Diğer üretim faktörlerinin ve çevrenin etkisi. Çalışma koşulları uygun ve bunun yanında tesisat kalitesi iyiyse manuel yangın detektörlerinde (manuel fire detectors (IPR)) çok az sorun yaşanır, sadece hatalı parçası olan birkaç olay görülmüştür. Ancak detektör gövdesi içine yerleştirilen kablolar detektörün mekanik kısımla- rının çalışmasını engelleyebilir veya bunlar düşük kaliteli detektörler olabilir ve detektöre ilk basılmadan sonra ilk durumuna döndürülemez [3]. 2. Yöntemler Spot (nokta olarak) yangın ısısı uyarlı yangın alarm çevrimleri hatalı alarmlar için daha az duyarlıdır. Bu tarz çevrimlerde hatalı alarmların ana sebepleri kötü kontak veya müsaade edilen çalışma koşullarının bozulmasıdır. Isı detektörlerinin etkileri sıcaklık etkisi altında manyetik alandaki (mage) özelliklerde değişime dayanır. Bu bağ- lamda, detektörler bu özelliklerim kaybolması durumunda hatalı sinyaller verebilirler. Bunun nedeni detektörün kalitesinin yeterli olmaması ya da çok üzün süre (10 yıldan fazla) çalışmış olmasıdır. Bu çalışma prensibine dayanan detektörler manyetik alanlara maruz kalır. Ancak buradaki özellik detektörü aktif hale getirmek için çok güçlü bir manyetik alana ihtiyaç olması veya manyetik alandaki değişimi meydana getiren kaynağın detektörün sadece bir veya iki santimetre uzağında olması gerektiğidir ki bu da ender olarak meydana gelir [4]. Ancak termal yangın detektörlerinin yanıt verdiği bir faktör olan termal (ısıl) radyasyon nadiren ölüme sebep olabilir ve bu nedenle insanların olduğu yerler için suman detektörleri koyulmuştur. Yangınlarda insanların ölümüne yol açan esas tehlikeli faktör dumandır. Duman detektörünün bir özelliği de çeşitli duman türlerine karşı duyarlılığıdır: , odun veya pamuğun erimesinden, odunun yanmasından, sentetik malzemelerden ve kolay tutuşabilen sıvılardan çıkan dumanlar gibi. Duman yangın uyarı cihazında bir optik odacık ve bu odacığın durumunu analiz eden bir elektro- nik devre bulunur. Herhangi bir katı parçacık (ör. duman, toz, buhar veya böcek) girerse detektör alarm verir. Duman parçacıkları, aslında, birbirlerine bağlanmış ve bu zincirlerin ucunda tek-isimli potansiyele sahip olan karbon içeren moleküllerdir. Isının taşındığı akımlara maruz kaldığında, duman yükselir, odanın tavanı altında yatay olarak hareket eder ve hacmini artırarak odayı doldurur. Aynı zamanda, duman detektörleri, tüm bu süreç sıra- sında tavanda duran ve üzerinde elektrik olan gövdelerdir ve uçan duman radikallerinden bir kısmı hızlanmakta, aynı polaritedeki yüklerle birleşmekte ve bu detektörlerin yanından geçmektedir. Dumanın diğer kısmı ise üzerinde elektrik olan bu gövdeye tutunma eğilimindedir. Detektö- rün duman çemberine kazayla girebilen en küçük sayıda duman parçacığı ışık enerjisinin bir kısmını cihazın sensör elemanı üzerine yansıtmadıkça, ışık kaynağının havadaki ışın yayan bölgesi duman çemberi içine yerleşir. Duman parçacıklarının duman çemberine girmesi için iyi bir hava- landırma olması gerekir. Ancak bu odacığın duvarlarından yansıyan ışığın algılama yapan elemana girmesini önlemek için tasarlanmış ayırıcı bölmelerce yapılır. Detektörün kendi içinde parazit yapan kısımlarının kaynağı duman çemberinin duvarlarıdır, ancak bunlar kaldırılırsa sensör harici kaynaktan gelen ışığa maruz kalacaktır. Özet olarak, duman odacığının tasarımı doğal ve harici parazit yapan kısımlar ve gereken havalandırma arasında özel bir uyum sağlamaktır. Burada değişik duman kaynaklarına aynı duyarlığın sağlanması için geniş bir aralıkta çalışma gerektiği unutulmamalıdır. Bu ise yeni standartlar, SP 484.1311500.2020, SP 485.1311500.2020, SP 486.1311500.2020. (daha önce GOST R 53325-2009'de verilmişti), esasına göre sağlanan yangın testlerinin bir sonucu olarak kontrol edilebilir. Bu nedenle, bu belgelerde verilen test yangınları (TP1 - TP6), detektör duman odası- nın en önemli ve tek kalite kontrolüdür. Ancak ülkemizde hala bu tür testleri yapmak için herhangi bir tesis bulunmamaktadır. Burada şu akıldan çıkmamalıdır; detektörün düşük seviyede havalandır- ması cihazın çalışabilirliğini sağlamak için işlem yolunun kazancını (gain) artıracak ancak aynı zamanda duvarlardan yansıyan ve harici ışık kaynaklarından gelen istenmeyen parazit seviyelerini de artıracaktır. Bu nedenle, detektör hatalı alarmların sürekli bir kaynağı haline gelmektedir. Ancak sertifika almak için; anons (uyarı) cihazının duman odasının yetersiz havalanması (ventiliruyemost) “pamuk çürümesine _ cotton decay” karşı hassaslığını (0,05-0,2 dB/m) olarak sağlamak gerekmektedir. Fakat bilindiği gibi, ülkemizde pamuk ana bir yangın yükü değildir ve kalan dumana karşı hassasiyeti bilinmemekte- dir. Bu nedenle, duman tutucu bloklarının (smoke lime body) gerçek yangınları algılama yeteneklerin hakkında emin olunamamaktadır. Ancak yurtdışında her yıl yeni bir duman odacığının görülmediğini de belirtmek gerekir. Yaygın olarak bilinen husus duman odacıklarının yavaş yavaş tozla dolduklarıdır. Bakım yönetmelikleri hüküm- lerine göre, detektör temizlik sıklığı imalatçı tarafından tespit edilecektir (genellikle 6 aylık periyotlarla). Basınçla MAKALE