Yangın ve Güvenlik Dergisi 238. Sayı (Nisan 2023)

46 YANGIN ve GÜVENLİK • Nisan / 2023 Endüstriyel Tesislerde Yanıcı Parlayıcı Sıvılar için Yangın Güvenliği ORAL DEMİRCİOĞLU Karina Tasarım Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri 1.YANICI / PARLAYICI SIVILARIN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ S ıvı tanım itibariyle, bulunduğu kabın şeklini alan ve üzerine uygulanan basınçtan bağımsız olarak sabit bir hacmi kaplayan, neredeyse sıkıştırılamaz maddenin dört temel halinden hallinden birini ifade etmektedir. Özellikle teknik olarak, bir maddenin sıvı olarak kabul edilmesi ve yangın güvenliği önlemlerinin belirlenme- sinde ele alınışını daha somut bir biçimde ortaya koymak gerekirse National Fire Protection Association- Flammable and Combustible Liquids Code- NFPA-30 [2]'a bakmak gerekir. Burada sıvı tanımı: • ASTM D5’e göre test edildiğinde 300 geçişli asfalttan daha yüksek bir akışkanlığa sahip olan maddeler, • Belirli bir erime noktası belirlenemeyen ancak ASTM D4359'a göre sıvı olduğu belirlenmiş akışkan maddeler, olarak yapılmaktadır. Bunun yanında bu bildirinin konusu olan yangın güven- liği önlemleri için öncelikle bu sıvının yanıp yanmadığını belirlemek gerekir. Basit bir ifadeyle eğer bir sıvı yanmıyorsa yangın veya parlama tehlikesi oluşturmaz. Bir sıvının yanma özelliği ise genellikle parlama noktasının varlığına bağlıdır ve parlama noktası; -belirli standart koşullar altında (kapalı kap denemesi)- bir sıvının yüzeyinde tutuşabilir karışımı oluşturabilecek biçimde buharlaşmaya başladığı en düşük sıvı sıcaklığıdır. Ancak parlama noktasının tek başına yangının sürmesini belirleyen tek olgu olduğunu söylemek yanlış olur. Çünkü bazı sıvılarda parlama noktasına sahip olsa da sıvının kendisi sürekli yanmaya izin verecek kadar yanıcı buhar üre- temez; üretilen buhar karışımı çok düşük bir yanma ısısına ve yavaş ısı salma oranına (Hat Release Rate) sahiptir. Tipik olarak az miktarda yanıcı veya parlayıcı çözelti ile formüle edilen su bazlı boyalar buna bir örnek olarak gösterilebilir. Bu ürünler bir parlama noktası gösterse de içindeki su kaynayana ve arda kalan kalıntı çok katı hale gelene kadar sıvı çözelti yanmayı desteklemeyecektir. Bu tür bir karışım yangın teh- likesi oluşturmaz ancak kapalı bir muhafaza içinde patlama tehlikesi oluşturabilir. Ancak yine de yangın noktasının, yani aleve maruz kaldığında bir sıvının tutuşacağı ve sürekli yanmaya devam edeceği en düşük sıcaklık değerinin, sıvının sınıflandırılmasında kullanılmadığını unutmamak gerekir. Literatürde parlama noktası sıvıların “Yanıcı” veya “Parla- yıcı” olarak adlandırılmasına ve sınıflandırılmasına yardımcı olur. Örneğin 37,8°C’nin (100°F) altında parlama noktasına sahip ve 37,8 °C ’da buhar basıncı 276 kPa’ı aşmayan sıvılar; Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe (BYKHY) [1] ve NFPA 30’a göre “Parlayıcı Sıvı” olarak anılırken, parlama noktaları 37°C’nin üzerinde olan sıvılar “Yanıcı Sıvı” olarak adlandırılırlar. Bunun bir adım ötesindeki sınıflandırma yaklaşımı aşağıda ikinci bölümde verilmiştir. Bu tip sıvılarla ilgili gerçek şudur ki yanarken her iki sıvı sınıfı da bulundukları alan içinde ve çevresinde ciddi tehdit oluştururlar. Yangın güvenliği söz konusu olduğunda bu sıvıların üç özelliğinden daha bahsetmek gerekir. Bunlar: • Sıvının “Kararlılığı”: Sıvılar saf veya bileşim halinde bulu- nurken; şok, basınç veya farklı sıcaklık koşulları altında (gerek taşınır, depolanır gerekse de üretilirken) kuvvetli bir şekilde polimerize olacak, bozulacak, yoğuşma reak- siyonuna girecek veya kendi kendine etkin hale gelecek sıvılar örneğin Nitrogliserin, Stiren, İzoamil Nitrit ve Sikloheksan vb. “Kararsız” olarak adlandırılır. Bir sıvının kararsız olması özellikle depolanış ve taşınma biçimlerini belirler. • Suda çözünmesi: Suda çözünen sıvılar üçüncü bir bile- şik yardımıyla bir arada tutulmasını sağlayan kimyasal katkı maddeleri olmadan suyla her oranda karışanlardır. MAKALE