Yangın ve Güvenlik Dergisi 238. Sayı (Nisan 2023)

48 YANGIN ve GÜVENLİK • Nisan / 2023 Örneğin alkol temelli sıvılar suda çözünen sıvılardır. Suda çözünme özelliği olası bir yangında müdahale olanakla- rının belirlenmesinde önem arz eder. • Bir sıvının kendiliğinden tutuşma sıcaklığı: kıvılcım veya alev gibi bariz bir ateşleme kaynağı olmaksızın sıvıda yanmayı başlatacak olan dış ortamın sıcaklığıdır. 2. YANICI / PARLAYICI SIVILARIN SINIFLANDIRMASI Yanıcı ve parlayıcı sıvıların sınıflandırması, gerek bulun- duruluş biçimleri (nicelikleri vb.) gerekse alınacak yangın güvenliği önlemlerinin ve ortaya koydukları riskin büyük- lüğünün belirlenmesinde önemli bir rol oynar. BYKHY ve NFPA 30’a göre yanıcı parlayıcı sıvılar aşağıdaki şekilde tanımlanır ve sınıflara ayrılır: Günümüzde çok çeşitli kimyasalların sıvı biçiminde endüstride kullanımı mevcuttur. Bu kimyasal maddeler yer yer ara mamul olarak kullanılmakta yer yer de mamul olarak tesislerde yer almaktadır. Bu kimyasal maddelerin kayda değer bir bölümü yanıcı parlayıcı sıvılardan oluşmakta ve çeşitli biçimlerde endüstriyel tesislerde yer almaktadır. Bütün bu yanıcı parlayıcı sıvıları bu bildiri kapsamında sıralamak mümkün olmasa da sık karşılaşın bazı sıvıların sınıflandır- ması Çizelge 2'de verilmiştir. 3. YANICI / PARLAYICI SIVILARIN TEHLİKELERİ Esasen yanıcı ve parlayıcı sıvıların kullanımı ve depo- lanmasıyla ilgili riskler, sıvının kendisinden ziyade parlama sıcaklığının değeri ve bu değerin üzerindeki sıcaklıklara maruz kalma durumunda ortaya çıkacak buharın yarattığı tehlike ile ilgilidir. Yanıcı veya parlayıcı bir sıvı ısıtıldığında, sıvının yüzeyinden buhar çıkar ve sıvı parlama noktasına kadar ısıtıldığında ise bu buhar tutuşabilir ve yanabilir sevi- yede yoğun olacaktır. Endüstride bu sıvılar genellikle par- lama noktası sıcaklıklarının üzerinde depolandığından veya işlendiğinden, sıvı tarafından sürekli olarak buhar salınır ve bu da sıvı yüzeyi üzerinde tutuşabilir bir buhar ve hava karışımına neden olur. Sıvı buharı ile hava karışımının tutu- şabilmesi için bu karışımın belirli oranlar arasında olması gerekir. Buna “Alevlenme/Yanma Aralığı” da denir ve bu aralığın alt sınırı Alt Alevlenme Sınırı (Lower Flammibility Limit – LFL) üst sınırı ise Üst Alevlenme Sınırı (Upper Flammibility Limit – UFL) olarak anılır. Diğer bir değişle bir sıvı buharının tutuşabilmesi için hava-buhar karışımının bu aralıkta olması gerekir ki, aslında basit bir bakış açısıyla en temel yangın güvenliği sıvı buharının bu aralık dışında bulundurulması veya muhafaza edilmesi ile yani sıvının kapalı kaplarda tutulması ile sağlanır. Yani sıvının hava ile teması ne kadar az olursa ve LFL – UFL değerlerinin dışında tutulursa risk o kadar azalmaktadır. Aşağıda Çizelge -3’de bazı sıvılar için LFL ve UFL değerleri verilmiştir. Çizelge 1. Yanıcı Parlayıcı Sıvıların Sınıflandırılması Çizelge 2. Sık Karşılaşılan Bazı Sıvıların Sınıflandırılması Çizelge 3. Alt ve Üst Alevlenme Sınırları (Hacmen %) Sınıf Parlama Noktası Kaynama Noktası Parlayıcı Sıvılar (Sınıf I) Sınıf IA < 22,8 °C < 37,8 °C Sınıf IB < 22,8 °C > 37,8 °C Sınıf IC > 22,8 °C ve < 37,8 °C Kaynama noktası belirleyici değil Yanıcı Sıvılar Sınıf II > 37,8 °C ve < 60 °C - Sınıf IIIA > 60,0 °C ve < 93 °C - Sınıf IIIB > 93 °C - Sıvı adı Parlama noktası Kaynama noktası Sınıfı Parlama noktası 0ºC’nin altındaki sıvılar Asetaldehit -39ºC 21ºC IA Pentan <-40ºC 36ºC IA Benzin (Petrol) -43ºC 38ºC - 204ºC IB Aseton (Tiner) -25ºC 56ºC IB Benzen -12ºC 80ºC IB Parlama noktası oda sıcaklığına yakın sıvılar Izopropanol 14ºC 83ºC IB Etanol (Etil Alkol) :) 16.6ºC 78ºC IB Methanol (Metil Alkol) 11ºC 64ºC IB Butil Alkol 37ºC 117ºC IC Ksilen (Tiner) 25ºC 239ºC IC Terebentin (Tiner) 35ºC 14ºC IC Kerosen (Gaz yağı ) 38ºC 151ºC II Parlama noktası yüksek sıvılar Dizel Yakıt 52ºC 163ºC II Biodizel 130ºC - IIIB Makine/Motor Yağı (Lubeoil) 187ºC - IIIB Sıvı adı LFL (%) UFL (%) Asetaldahit 4 60 Pentan 1,5 7,8 Benzin (Petrol/Gazoline) 1,4 7,6 Aseton (Tiner) 2,5 12,8 Benzen 1,2 7,8 Izopropanol 2 12,7 Etanol (Etil Alkol):) 3,3 19 Methanol (Metil Alkol) 6 36 Butil Alkol 1,4 11,2 Ksilen (Tiner) 1,1 7 Terebentin (Tiner) 0,8 0,9 Kerosen (Gaz yağı ) 0,7 5 Dizel Yakıt 0,6 7,5 MAKALE