Yangın ve Güvenlik Dergisi 238. Sayı (Nisan 2023)

54 YANGIN ve GÜVENLİK • Nisan / 2023 MAKALE ağır buharları bile yukarı taşıyabilir, işte o zaman da tavan havalandırması gerekebilir. Havalandırma için ya doğal veya cebri havalandırma yöntemleri kullanılabilir. Doğal havalan- dırma imalat ve kullanma kolaylığı (dış etmenlere ihtiyaç duymaz, güç kaynağı, kontrol cihazı vb.) avantajına sahip olsa da mekanik havalandırma kadar kontrol altında olmaz. Bu yüzden yanıcı ve parlayıcı sıvıları içeren iç mekanlarda cebri havalandırma tercih edilmesi gerekir. Yanıcı ve parlayıcı sıvı yangınları ile elle mücadelede veya otomatik söndürmede en çok tercih edilen yaklaşım sulu-köpüklü veya sadece sulu ajanlar kullanan sistemlerin kullanılmasıdır. Yer yer ıslak veya kuru kimyasalların da tercih edildiği durumlar bulunmaktadır. Özellikle sulu veya sulu köpüklü solüsyonlar kullanılarak yapılan müdahalelerde özgül ağırlık kavramı dikkate alınmalıdır. Sıvılar için referans standart, özgül ağırlığı 1.0 olan sudur. Suyun özgül ağırlığı bire eşit olduğundan, özgül ağırlığı birden az olan herhangi sıvı su üzerinde yüzer (suda çözünür değilse). 1’den büyük özgül ağırlık, suyun sıvı üzerinde yüzeceğini gösterir. Yangın söndürme köpükleri su bazlı söndürme ajanları olduğundan, yanıcı veya parlayıcı sıvı yangınlarıyla mücadelede bu önemli bir husustur. Köpüklü – su ile yangın mücadelesinde önemli bir diğer konu ise suda çözünen alkol benzeri parlayıcı sıvı- larda özel bir köpük türü (Alkole dirençli – Alcohol Resistant/ AR) kullanmak gerekliliğidir. Bu sıvılar “Polar Solvent “olarak anılır. Genellikle alkoller polar çözelti iken diğer hidrokar- bonlar ise bu sınıfa girmez. Piyasada çok çeşitli kimyasallar bulunduğundan bir sıvının gerek bu konuda gerekse parlama noktası UFL, LFL değerleri gibi konuların çözümlemesinin yapılabilmesi için Fire Protection Guide to Hazardous Mate- rials [7] temel bir referans kitabı olarak kullanılabilir. Burada bahsi geçen su-köpük konsantresi ister alçak genleşmeli ister yüksek genleşmeli bir sistem olsun, yangına bölgesine sıkıl- madan önce su ile belirli oranlarda karıştırılarak kullanılır. Bu karıştırma “Oranlayıcı” denen cihazlar vasıtasıyla yapılır. Günümüzde piyasada çok çeşitli sabit ve taşınabilir oranlama cihazları, boşaltma cihazları, nozullar, köpük monitörleri ve sprinklerler bulunmaktadır. Bu sistemlerin tasarımı ve cihaz seçimleri bir uzmanlık konusu olup sadece bu sistemlerin tasarımı için özel olarak hazırlanmış NFPA 16 [7], NFPA 11[8] veya EN 13565 [9] gibi standartlardan faydalanılarak daha ayrıntılı bilgi sahibi olunabilir. 5. SONUÇ Yanıcı ve parlayıcı sıvıların tehlikeleri ve yangından korunması oldukça geniş ve uzun uzadıya ele alınabilecek gerek yangın önleme gerekse yangından korunma konula- rında üzerinde onlarca standart ve el kitabı bulunan oldukça özel bir konudur. Bu bildiride özellikle sıvıların fiziksel bazı özellikleri ve bu özelliklerin yarattığı riskler ve bunlara karşı alınabilecek önlemler ortaya konmaya çalışılmıştır. Teknik anlamda çok daha detaylı bilgi aşağıda referans listesinde verilen NFPA 30’da bulunabilir ancak temel olarak sıvıların yarattığı tehlikenin aslında fiziksel özelliklerinin ve bunun yanı sıra yanıcılık özelliklerinin (parlama noktası, tutuşma sıcaklığı, kaynama noktası ve yanıcı sınırlar) birer fonksiyonu olduğu bilinmelidir. Bu bağlamda yanıcı parlayıcı sıvılarda yangınları önlemeye dönük en etkili yöntemler; havalan- dırma ve daha az yanıcı sıvıyı kapalı bulundurma, yanıcı buharların birikmesini önleme veya azaltma ve son olarak da etkin bir yangınla mücadele yönteminin seçimini içerir. Bunun yanında Türkiye’de yürürlükte olan mevzuattan da bu konuda bilgi verilmeye çalışılmış ve ilgili kısımlara yönlendirmeler ile bu kısımda uzman olan veya uzmanlık için çalışmakta olan kimseler için yol gösterici olunmaya çalışılmıştır. n [1] NFPA 30:2018. Flammable and Combustible Liquids Code. [2] Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, 007/12937 numaralı Bakanlar Kurulu kararı ile 19.12.2007 tarihli ve 26735 numaralı resmî gazetede yayınlanan. [3] NFPA 30 Handbook, 2018. Flammable and Combustible Liquids Code Handbook. [4] Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik. 30.04.2013 Resmî Gazete Sayısı: 28633 [5] Atex Direktifi. Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik (94/9/AT) [6] TS EN IEC 60079-0/AC:2020. Patlayıcı Ortamlar- Genel Gereklilikler [7] NFPA 16:2019. Standard for the Installation of Foam-Water Sprinkler and Foam-Water Spray Systems. [8] NFPA 11:2016. Standard for Low-, Medium-, and High-Expansion Foam [9] TS EN 13565-2+AC/AC Sabit Yangın Söndürme Sistemleri - Köpük sistemleri - Bölüm 2: Tasarım, yapım ve bakım. KAYNAKLAR